Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Południe w Warszawie

UZASADNIENIE

Wnioskodawczyni I. Ż. skierowała przeciwko Z. Ż. wniosek o podział majątku wspólnego. Wnioskodawczyni wniosła o ustalenie wysokości i przyznanie w całości na jej rzecz wartości wkładu mieszkaniowego związanego z lokatorskim prawem do lokalu mieszkalnego nr (...) położonego w W. przy ul. (...) z ewentualnym obowiązkiem spłaty uczestnika po uwzględnieniu rozliczenia nakładów poczynionych na lokal przez wnioskodawczynię. Ponadto wniosła ona o zasądzenie na swoją rzecz kosztów postępowania wg. norm przepisanych (wniosek k. 1-4, pismo z dnia 3 października 2017 r. k. 437-439).

W odpowiedzi uczestnik wniósł o przyznanie spornego lokalu na swoją rzecz i podział fizyczny ruchomości alternatywnie zgodził się on o przyznanie lokalu wnioskodawczyni i zasądzenie spłaty na swoją rzecz 100 % wartości wkładu budowlanego stanowiącego nakład z jego majątku odrębnego

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Wyrokiem wydanym w dniu 29 listopada 1985 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi w Warszawie w sprawie VI C 2226/83 wydał wyrok orzekający rozwód związku małżeńskiego stron zawarty w dniu 27 września 1979 r. Wyrok stał się prawomocny w dniu 20 grudnia 1985 r. (wyrok k. 6-7, k. 177-177v. –VI C 2226/83).

Z. Ż. i I. Ż. od dnia 13 maja 1982 r. przysługiwało spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) w budynku przy ul. (...) w W. (zaświadczenia k. 8, k. 30, k. 195).

W celu uzupełnienia wkładu mieszkaniowego Z. Ż. wykonywał różne prace fizyczne na rzecz Spółdzielni. Zarobki uczestnika były przeznaczane na utrzymanie spornego lokalu. Strony korzystały również z pomocy finansowej rodziców wnioskodawczyni, którzy przeznaczyli część swoich oszczędności na wkład mieszkaniowy (zeznania świadków: M. P. k. 215v.-216v, S. S. k. 246-246v.)

Z. Ż. został pozbawiony członkowstwa Spółdzielni poprzez wykluczony z listy członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W. co spowodowało wygaśnięcie z dniem 15 listopada 1996 r. spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu. Wymagany na dzień 13 maja 1982 r. wkład mieszkaniowy wynosił 5,07 zł (po denominacji) i został sfinansowany ze środków zakładowych przez uczestnika w wysokości 1,43 zł (po denominacji), kwota 1,37 zł z likwidacji książeczki mieszkaniowej oraz kwota 2,27 zł z wpłaty własnej. Na dzień 30 kwietnia 2016 r. na lokalu figuruje zaległości w wysokości 19.881,65 zł (zaświadczenia k. 8, k. 30, k. 195, raport i stan konta lokalu k. 196-198).

W dniu 16 grudnia 1999 r. Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi w Warszawie w sprawie Spółdzielni Mieszkaniowej (...): w W. nakazał Z. Ż. opróżnienie lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. wraz ze wszystkimi osobami i rzeczami prawa jego reprezentujące i wydanie go powodowej Spółdzielni w stanie wolnym od osób i rzeczy (wyrok k. 5).

Wnioskodawczyni w 2016 r. poniosła nakład na lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) w W. w związku z przeprowadzonymi pracami remontowymi (faktury VAT k. 312-327, zeznania świadka W. Ż. k. 466-467).

Od 1982 r. do chwili obecnej wnioskodawczyni opłaca czynsz za lokal mieszkalny nr (...) przy ul. (...) w W. (okoliczność niesporna, potwierdzenia wpłat k. 328-377

Wartość rynkowa lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. wynosiła 290.100 zł według stanu na datę ustania wspólności majątkowej (20.12.1985r.) i cen aktualnych (pisemna opinia biegłego k.257-273).

W lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. mieszka wnioskodawczyni z synem W. Ż. (okoliczność niesporna, zeznania świadka W. Ż. k. 466-467).

Uczestnik przebywa Domu Pomocy Społecznej Leśny w W.. Uczestnik ma tam zapewnioną stałą opiekę (oświadczenie k. 440, zeznania świadka D. K. k. 446-447).

Oceniając możliwości finansowe wnioskodawczyni odnośnie ewentualnej spłaty, Sąd uznał za wiarygodne zeznania I. Ż. i W. Ż.. Z kolei z zeznań D. K. wynikało, że praktycznie nierealnym jest by uczestnik mógł samotnie i samodzielnie zamieszkać w mieszkaniu przy ul. (...), bądź jakimkolwiek innym.

-Sąd zważył co następuje:

Podział majątku wspólnego może nastąpić m.in. na mocy orzeczenia Sądu na żądanie którejkolwiek z osób uprawnionych do żądania podziału tego majątku. Wydaniu takiego orzeczenia służy postępowanie o podział majątku wspólnego po ustaniu wspólności majątkowej małżeńskiej między małżonkami (art. 566 i 567 k.p.c.).

Zgodnie zaś z art. 567 § 3 k.p.c. w zw. z art. 684 k.p.c. w postępowaniu o dział spadku i podział majątku wspólnego małżonków Sąd z urzędu ustala skład majątku ulegającego podziałowi. Wartość tych składników ustala się według stanu na dzień ustania wspólności majątkowej i według cen obowiązujących w chwili zamknięcia rozprawy. W przypadku, gdy przyczyną ustania wspólności majątkowej jest orzeczenie rozwodu, datą ustania tej wspólności jest dzień uprawomocnienia się wyroku (postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 11 marca 2010 roku, IV CSK 429/09, LEX nr 678022).

Zasadą jest, że podział majątku wspólnego obejmuje przedmioty majątkowe, które były składnikami tego majątku w chwili ustania wspólności ustawowej i które istnieją w chwili dokonywania podziału majątku wspólnego. Przy czym podział majątku wspólnego obejmuje tylko aktywa, a ustalenie wartości poszczególnych składników majątku wspólnego małżonków następuje według stanu na chwilę ustania wspólności ustawowej, ale według cen aktualnych. Majątkiem wspólnym stron są bowiem tylko te przedmioty bądź prawa, które zostały nabyte w trakcie trwania małżeństwa i pozostały na dzień ustania wspólności.

W niniejszej sprawie poza sporem było, że strony nie zawierali umów majątkowych małżeńskich, zatem od momentu zawarcia przez nich związku małżeńskiego obowiązywał ich ustawowy ustrój majątkowy wspólności łącznej.

Wskazać należy, iż zgodnie z art. 31 § 1 ustawy z dnia 25 lutego 1964 r. Kodeksu rodzinnego i opiekuńczego (dalej również jako k.r.o.) z chwilą zawarcia małżeństwa powstaje między małżonkami z mocy ustawy wspólność majątkowa (wspólność ustawowa) obejmująca przedmioty majątkowe nabyte w czasie jej trwania przez oboje małżonków lub przez jednego z nich. Przedmioty majątkowe nieobjęte wspólnością ustawową należą do majątku osobistego każdego z małżonków, zaś ich szczegółowe wyliczenie zawarte zostało w art. 33 k.r.o.

Z art. 31 § 1 k.r.o. wywieść można domniemanie, że majątek uzyskany w toku trwania wspólności majątkowej małżeńskiej stanowi majątek wspólny małżonków ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 11 września 1998 r., sygn. akt I CKN 830/97, Lex nr 1225069; postanowienie Sądu Najwyższego z dnia 06 lutego 2003 r., sygn. akt IV CKN 1721/00, Lex nr 78276). W konsekwencji to ten, kto twierdzi, że składnik majątkowy nabyty w czasie trwania związku małżeńskiego nie wchodzi do majątku wspólnego, ma udowodnić, że dany składnik majątkowy wchodzi do majątku osobistego jednego z małżonków, a nie do majątku wspólnego. Z kolei przepis art. 43 k.r.o. ustanawia zasadę, że po ustaniu wspólności ustawowej oboje małżonkowie mają równe udziały w majątku, który był nią objęty. Taka zasada zgodnie z poglądem wyrażonym w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 28 kwietnia 1972 r. w sprawie o sygn. III CRN 626/71 (Lex nr 7084) odpowiada normalnemu układowi stosunków wzajemnych w małżeństwie ludzi pracy, w którym dorobek jest z reguły owocem wspólnych starań obojga małżonków, niezależnie od tego w jakiej postaci starania te przejawiają się.

Zainteresowanym nie przysługiwało prawo własności lokalu ani spółdzielcze własnościowe prawo do lokalu nr (...) przy ul. (...) w W.. Wskazany lokal mieszkalny został przydzielony stronom jako lokatorskie spółdzielcze prawo do lokalu mieszkalnego, z którym związany jest wkład mieszkaniowy. Prawo to wygasło na skutek wykreślenia uczestnika z listy członków Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w dniu 10.05.1996 r.

Zgodnie z brzmieniem art. 11 ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U.2003.119.1116) spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego wygasa z chwilą ustania członkostwa oraz w innych wypadkach określonych w niniejszym rozdziale. W wypadku gdy przysługuje ono małżonkom, wygaśnięcie prawa następuje z chwilą ustania członkostwa obojga małżonków. W wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego, spółdzielnia zwraca zgodnie z postanowieniami statutu osobie uprawnionej wniesiony wkład mieszkaniowy albo jego wniesioną część, zwaloryzowane według wartości rynkowej lokalu (…).

Biorąc powyższe pod uwagę należało ustalić, że w skład majątku wspólnego stron na dzień ustania wspólności majątkowej małżeńskiej – wchodziła wierzytelność przysługująca im od Spółdzielni Mieszkaniowej (...) w W. z tytułu zwrotu wkładu mieszkaniowego w tej Spółdzielni.

Wartość tego składnika Sąd ustalił zgodnie z aktualnym brzmienie art. 11 ust. 2 ¹ i 2 ² ustawy z dnia 15 grudnia 2000 r. o spółdzielniach mieszkaniowych (Dz.U.03.119.1116). Stanowią one, że w wypadku wygaśnięcia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu mieszkalnego spółdzielnia wypłaca osobie uprawnionej wartość rynkową tego lokalu. Przysługująca osobie uprawnionej wartość rynkowa nie może być wyższa od kwoty, jaką spółdzielnia uzyska od osoby obejmującej lokal w wyniku przetargu przeprowadzonego przez spółdzielnię zgodnie z postanowieniami statutu.

Alternatywną opcją często w praktyce stosowanej co wynika z przedstawionej korespondencji również zastosowanej przez spółdzielnię, w której znajduje się sporny lokal jest możliwość ponownego ustanowienia lokatorskiego praw do lokalu, a następnie przekształcenia go w prawo własnościowe. W sprawie niniejszej taka możliwość została potwierdzona przez Spółdzielnię Mieszkaniową (k. 179)

W związku z tym, że Sąd dokonując podziału majątku wspólnego małżonków ma obowiązek dokonywać wyceny wartości rynkowej praw majątkowych stanowiących majątek wspólny. Sąd dopuścił dowód z opinii biegłego sądowego na okoliczność ustalenia wartości mieszkania. Przyznanie wkładu mieszkaniowego połączone jest ze spłatą groszowego kredytu w wysokości ok. 3,50 zł będzie stanowiło podstawę do przekształcenia spółdzielczego lokatorskiego prawa do lokalu w prawo własnościowe.

Rzeczywista wartość roszczenia o zwrot wkładu budowlanego odpowiada zatem wartości rynkowej lokalu przy czym Sąd uznał, że zgodnie ze stanem jaki prezentował on w dacie ustania pomiędzy stronami wspólności ustawowej małżeńskiej. Powyższe pozwala na uniknięcie wyceny poniesionych przez wnioskodawczynię nakładów na remont spornego lokalu, ponieważ z jednej strony skutkowałoby to wzrostem wartości lokalu, z drugiej zaś zasądzeniem spłaty od uczestnika, przez co ostateczna wysokość świadczeń nie uległaby zmianie.

Biorąc pod uwagę wartość lokalu wg. stanu istniejącego w dacie rozwodu stron ustalono, że wartość spornego lokalu wg. stanu istniejącego w dacie ustania wspólności majątkowej stron odpowiadające roszczeniu o zwrot wkładu mieszkaniowego wynosi 290.100 zł.

Wnioskodawczyni wnosił w niniejszej sprawie o zasądzenie na swoją rzecz zwrotu spłaconego przez nią zadłużenia spornego lokalu na rzecz Spółdzielni. W ocenie Sądu wskazane roszczenie nie zasługiwało jednak na uwzględnienie. W pierwszej kolejności należy wskazać, że możliwe do uwzględnienia byłoby dokonanie zapłaty jedynie na rzecz Spółdzielni, a nie na rzecz Zakładu (...) za okres do wygaśnięcia członkostwa w Spółdzielni tj. do dnia 10 maja 1996 r. Większość przedstawionych przez wnioskodawczynię dowodów wpłat obejmuje okres po ww. dacie. Ponadto należy zauważyć, że większość z przedstawionych dokumentów stanowiących potwierdzenie dokonanych przez wnioskodawczynię wpłat jest nieczytelna. Dodatkowo przedstawione kserokopie nie zostały potwierdzone za zgodność z oryginałem, zawierają przekreślenie i są nieczytelne, a przez to należało uznać, że nie wykazano wysokości wskazanego roszczenia. Na marginesie należy również wskazać, że w 1995 r. miała miejsce denominacja stąd dokonane przez wnioskodawczynię wpłaty w 1988 r. odpowiadają obecnie równowartości kilkudziesięciu groszy tj. dawne 7000 zł - obecne 0,70 zł, 5000 zł- 0,50 zł itd. Zatem są to kwoty o marginalnej wartości.

Roszczenie o zwrot wkładu mieszkaniowego na wygasłe spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszalnego nr (...) przy ul. (...) w
W. Sąd przyznał wnioskodawczyni. Sąd kierował się utrwaloną w orzecznictwie zasadą zgodnie, z którą prawo do lokalu powinno być przyznane tej osobie, która wykorzystuje je do zaspokajania swoich potrzeb mieszkaniowych. W związku z tym, że wnioskodawczyni i jej syn zamieszkują w lokalu, co do którego możliwe będzie uzyskanie tytułu prawnego na podstawie roszczenia o zwrot wkładu mieszkaniowego, Sąd przyznał ww. roszczenie na rzecz wnioskodawczyni.

Tylko w wyjątkowych sytuacjach prawo do lokalu nie przysługuje osobie, która w nim zamieszkuje i w inny sposób zaspokajania swoje potrzeby mieszkaniowe. Zwrócić należy uwagę, że uczestnik obecnie przebywa w domu opieki i w ten sposób zaspokaja swoje potrzeby lokalowe. Pobyt ten z uwagi na stan zdrowia uczestnika ma charakter stały i nic nie wskazuje na to, aby kiedykolwiek zamieszkał on w spornym lokalu.

Reasumując Sąd dokonał podziału majątku wspólnego stron w ten sposób, że przyznał wnioskodawczyni roszczenie wymagalne po wydaniu lokalu o zwrot wkładu mieszkaniowego na wygasłe spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W..

Podkreślić należy, że żadne z zainteresowanych nie wykazało przeznaczania ze swojego majątku odrębnego jakichkolwiek kwot na pokrycie wkładu mieszkaniowego. W znacznej części wkład mieszkaniowy został pokryty z dochodów uzyskanych przez uczestnika z pracy fizycznej. Dochody te co do zasady stanowią jednak majątek wspólny małżonków.

Ponadto w ocenie Sądu nie zostało wykazane w sposób wiarygodny, aby dokonywane były darowizny na jednego z małżonków, które następnie były przeznaczane na pokrycie wkładu mieszkaniowego. Logika i doświadczenie życiowe nakazują uznać, że nawet jeżeli rodzice pomagają w zaspokajaniu wkładów małżonków najczęściej jest to pomoc kierowana do obojga z nich a nie do jednego. Ponadto jak wskazano nie zostało wykazane, aby wskazane darowizny miały miejsce zwłaszcza, że zaciągane były pożyczki na spłatę wniesionego wkładu.

W niniejszej sprawie podnoszono również, że rodzice wnioskodawczyni udzielili darowizny w sposób specyficzny tj. wpłacili pieniądze na książeczkę mieszkaniową czy też darowali książeczkę mieszkaniową a środki z niej pochodzące posłużyły na wykup wkładu mieszkaniowego. Pamiętać jednak należy, że z książeczką mieszkaniową wiązała się pomoc w państwa w uzyskaniu mieszkania przybierająca formę premii gwarancyjnej stanowiącą dodatkowe środki wypłacone oprócz środków zgromadzonych w formie nominalnej na książeczce. Najczęściej premia ta miała znaczną wartość w stosunku do nominalnie zgromadzonych środków i realizowana była zawsze w momencie ubiegania się o lokal mieszkalny tj. czy to uiszczenia wkładu mieszkaniowego czy też zakupu nieruchomości. W orzecznictwie przyjmuje się, że cała premia gwarancyjna, jeżeli została zrealizowana w trakcie trwania wspólności majątkowej wchodzi w skład majątku wspólnego.

W niniejszej sprawie nie było możliwe ustalenia ani proporcji ani środków zgromadzonych na książeczce mieszkaniowej, które pochodził z premii gwarancyjnej. Ponadto premia gwarancyjna stanowiłaby majątek wspólny małżonków nawet, jeżeli środki zgromadzone na książeczce stanowiłyby majątek odrębny jednego z małżonków. W związku z tym nie można było przyznać jakichkolwiek różnicy spłaty na korzyść którejkolwiek ze stron.

Wobec tego wnioskodawczyni obciążona została obowiązkiem spłaty połowy roszczenia o zwrot wkładu mieszkaniowego na wygasłe spółdzielcze lokatorskie prawo do lokalu mieszkalnego nr (...) przy ul. (...) w W. tj. kwoty 145.050 zł na rzecz uczestnika.

Rozłożenie spłaty na raty zostało dokonane z uwzględnieniem z jednej strony możliwości finansowych wnioskodawczyni, z drugiej zaś uczestnik nie wykazał istnienia po swojej stronie istotnych i pilnych potrzeb finansowych.