Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Południe w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 października 2024 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Kryńska-Mozolewska

po rozpoznaniu w dniu 24 października 2024 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 148 (1) § 1 k.p.c

sprawy z powództwa E. G.

przeciwko Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Północ w W.

o wynagrodzenie za pracę

orzeka:

1.  zasądza od pozwanego Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi - Północ w W. na rzecz powódki E. G. kwotę 3.908,83 złotych (trzy tysiące dziewięćset osiem złotych 83.100) tytułem wyrównania wynagrodzenia wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od kwot:

-507,11 złotych (pięćset siedem 11/100) od dnia 28 lutego 2021 roku do dnia zapłaty;

-507,11 złotych (pięćset siedem 11/100) od dnia 31 marca 2021 roku do dnia zapłaty;

-507,11 złotych (pięćset siedem 11/100) od dnia 1 maja 2021 roku do dnia zapłaty;

-507,11 złotych (pięćset siedem 11/100) od dnia 29 maja 2021 roku do dnia zapłaty;

-507,11 złotych (pięćset siedem 11/100) od dnia 1 lipca 2021 roku do dnia zapłaty;

-507,11 złotych (pięćset siedem 11/100) od dnia 31 lipca 2021 roku do dnia zapłaty;

-507,11 złotych (pięćset siedem 11/100) od dnia 31 sierpnia 2021 roku do dnia zapłaty;

-345,95 złotych (trzysta czterdzieści pięć 95/100) od dnia 1 kwietnia 2022 r do dnia zapłaty;

2. w pozostałym zakresie co do odsetek oddala powództwo;

3. wyrokowi w punkcie pierwszym nadaje rygor natychmiastowej wykonalności do wysokości jednomiesięcznego wynagrodzenia powódki tj; do kwoty 13.362,11 złotych (trzynaście tysięcy trzysta sześćdziesiąt dwa 11/100).

Sygn. akt VI P 230/24

UZASADNIENIE

W dniu 21 lutego 2024 roku powódka E. G. wniosła o zasądzenie na jej rzecz kwoty 3.908,83 zł tytułem wyrównania wynagrodzenia za rok 2021 oraz wyrównania dodatkowego wynagrodzenia za rok 2021 wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie według metody wskazanej w pozwie. Powódka wniósł także o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz kosztów postępowania według norm przepisanych.

Powódka wskazała w uzasadnieniu pozwu, że zasada ustalania podstawy wynagrodzenia zasadniczego sędziego sądu powszechnego wynika z brzmienia art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 roku – Prawo o ustroju sądów powszechnych, zgodnie z którym podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2022 r. poz. 504, 1504 i 2461) z zastrzeżeniem § 1d. Ustawodawca jednak ustalił wysokość wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych obowiązującą w 2021 roku w oparciu o art. 12 ust. 1 okołobudżetowej na rok 2021 r., zgodnie z którym w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. Powódka wskazała zatem iż Sąd powinien ustalić wynagrodzenie powoda za rok 2021 opierając się na art. 91 § 1c PrUSP i zasądzić na rzecz powoda różnicę pomiędzy wynagrodzeniem wypłacanym mu od stycznia 2021 r. na podstawie ustawy okołobudżetowej a należnym wynagrodzeniem wynikającym z regulacji art. 91 § 1c ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Swoje stanowisko powódka uzasadniła powołaniem się na art. 178 ust. 1 i 2 Konstytucji RP oraz odwołaniem się do orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego na podstawie którego stwierdzić należy, iż ustalony mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich powinien być stabilny i niedopuszczalne jest naruszanie go w sposób uznaniowy, bez wystąpienia szczególnie uzasadnionych, istotnych konstytucyjnie okoliczności. Powódka wskazała, iż zaproponowany w ustawie okołobudżetowej system ustalenia wynagrodzenia sędziego nie wynikał z obiektywnych kryteriów ekonomicznych, a od uznaniowej decyzji legislacyjnej ustawodawcy.

(pozew – k. 1-7)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz o zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego zwrotu kosztów procesu, w tym kosztów zastępstwa procesowego według norm przepisanych i odsetkami ustawowymi. Strona pozwana wskazała, że nie powinna jako pracodawca ponosić odpowiedzialności za działania organów prawodawczych, które uchwaliły ustawę budżetową na rok 2021, a powódka powinno wnieść powództwo cywilne o charakterze odszkodowawczym przeciwko Skarbowi Państwa, nie zaś wobec pracodawcy stosującego powszechnie obowiązujące przepisy prawa. Pozwany zwrócił również uwagę, iż w przedmiotowej sprawie powinna mieć zastosowanie zasada lex posteriori derogat priori. Ponadto, pozwany uargumentował swoje stanowisko stwierdzając również, że przepisy ograniczające wzrost wynagrodzeń sędziów były uzasadnione ważnym interesem publicznym wynikającym z sytuacji budżetowej państwa spowodowanej pandemią COVID-19 i związanymi z nią obostrzeniami. Z treści odpowiedzi na pozew wynika, że wynagrodzenia sędziowskie, choć powinny być wysokie, a mechanizm ich ustalania powinien być stabilny i trwały, to możliwe jest ich incydentalne „zamrożenie” w realiach znacznego zagrożenia równowagi budżetowej i kondycji finansowej państwa.

(odpowiedź na pozew: k. 15-23)

Sąd ustalił, co następuje:

Powódka E. G. była zatrudniona od dnia 1 stycznia 2006 roku na podstawie aktu powołania na stanowisku sędziego Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Północ w W..

(zaświadczenie o wynagrodzeniu – k. 19)

Wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych na rok 2021 ustawodawca ustalił na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r. poz. 2400; dalej jako ustawa okołobudżetowa na rok 2021), tj. przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. ogłoszonego w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego, które opiewało na kwotę 4.839,24 zł. Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2020 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2019 r. wynosiła 185,24 zł.

(bezsporne)

W 2021 roku różnica między wynagrodzeniem jakie powódka otrzymałaby gdyby wyliczano je na podstawie art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, a tym jakie otrzymała za poszczególne miesiące 2021 r wynosiło:

-507,11 złotych za styczeń 2021 r;

-507,11 złotych za luty 2021 r;

-507,11 złotych za marzec 2021 r;

-507,11 złotych za kwiecień 2021 r;

-507,11 złotych za maj 2021 r;

-507,11 złotych za czerwiec 2021 r;

-507,11 złotych za lipiec 2021 r;

-345,95 złotych (trzysta czterdzieści pięć 95/100) od dnia 1 kwietnia 2022 r do dnia zapłaty;

Dodatkowe wynagrodzenie roczne za 2021 rok - różnica między tym jakie powódka otrzymałaby gdyby wyliczano je na podstawie art. 91 § 1c ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych, a tym jakie otrzymała wynosiła łącznie 345,95 złotych

Wynagrodzenie powódki obliczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy wynosi 13.362,11 zł

(zaświadczenie o wynagrodzeniu – k. 19)

Stan faktyczny w niniejszej sprawie był bezsporny. Strony nie kwestionowały przeprowadzonych dowodów i nie składały dodatkowych. Zebrany materiał dowodowy pozwalał na wydanie orzeczenia w sprawie. Rozstrzygnięcia wymagała kwestia prawna, czy "zamrożenie" wynagrodzenia powódki jako sędziego miało oparcie w obowiązujących przepisach. Pozwany nie zakwestionował dokonanego przez powódkę matematycznego wyliczenia różnicy w wynagrodzeniu za poszczególne miesiące w 2021 r. oraz dodatkowym wynagrodzeniu za 2021 r.

Sąd zważył, co następuje

Spór w niniejszej sprawie dotyczył tego, czy wynagrodzenie powódki w roku 2021 powinno być ustalone na podstawie art. 91 ustawy z 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. 2024. 334 t.j.), czy też pozwany mógł ustalić je według regulacji zawartych w ustawie okołobudżetowej na rok 2021.

Z art. 91 § 1c ustawy z 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. 2024. 334 t.j.) wynika, iż podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski” przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2023 r. poz. 1251, 1429 i 1672), z zastrzeżeniem § 1d. Na podstawie § 1d zaś stwierdzić należy, że jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § 1c, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości, co uniemożliwia zaistnienie zmniejszenia wartości uposażenia. Z brzmienia art. 91 § 2 wynika zaś, że wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustalana jest z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § 1c. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy. Wynagrodzenie sędziów może być wyższe z uwagi na dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego. W zależności od pełnienia danej funkcji, sędziemu może przysługiwać również dodatek funkcyjny.

Powyższy model wynagrodzeń sędziowskich ma na celu zabezpieczenie ich wysokości przed zjawiskami takimi jak wzrost inflacji, spadek siły nabywczej, ingerencja władzy wykonawczej oraz ustawodawczej w wysokość wynagrodzenia i pogorszenie kondycji finansowej państwa, zapewniając tym samym stabilność wysokości wynagrodzeń i ich adekwatność do zakresu obowiązków sędziowskich i związanej z nimi odpowiedzialności. Scharakteryzowana wyżej metoda naliczania wynagrodzeń sędziowskich stanowiła rezultat kompromisu i porozumienia zawartego pomiędzy przedstawicielami władzy ustawodawczej, wykonawczej i sądowniczej z udziałem Prezydenta RP i zaczęła funkcjonować w polskim systemie prawnym w 2009 roku. Uwzględnia ona zajmowane przez sędziego stanowisko, staż pracy oraz pełnione funkcje, jest też pozbawiona elementów uznaniowych takich jak jednorazowe nagrody lub premie, które mogłyby być wykorzystywane jako metoda wpływania i wywierania nacisku na sędziego

Działania legislacyjne zmierzające do zmiany stanu prawnego w zakresie sposobu ustalenia wysokości wynagrodzeń sędziowskich podjął ustawodawca w roku 2020, kiedy to na podstawie art. 12 ust. 1 ustawy z 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz. U. z 2020 r. poz. 2400) przyjęto, iż w roku 2021 podstawą ustalenia wynagrodzenia sędziego będzie przeciętne miesięczne wynagrodzenie w II kwartale 2019 r, ogłoszone w komunikacie przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego. W roku 2021 zaś ustawodawca w art. 8 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz. U. z 2022 r. poz. 2445) przyjął uregulowanie, w myśl którego wynagrodzenie sędziowskie formułowane będzie na bazie przeciętnego wynagrodzenia z II kwartału roku 2020 z jego powiększeniem o kwotę 26,00 złotych. Wynagrodzenia sędziowskie pozostały „zamrożone” również w ustawie okołobudżetowej na rok 2023. W trzech kolejnych latach wprowadzano zatem znaczące i w sposób negatywnie wpływający na wysokość wynagrodzeń sędziowskich zmiany. W komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. ogłoszono, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wynosiło 5.024,48 zł. Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 10 sierpnia 2021 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2021 r. wynikało zaś, iż przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wynosiło 5.504,52 zł.

Co istotne, działania te nie były powiązane ze zmianami w ustawie – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Zawarte w niej przepisy, określające metodę kształtowania wynagrodzeń sędziowskich, nie zostały zawieszone lub uchylone. Nie kwestionując faktu, iż okoliczność obowiązywania przepisów o sprzecznej treści, zawartych w odrębnych regulacjach, a dotyczących tej samej materii oznacza konieczność uznania, iż obowiązuje przepis późniejszy w myśl zasady lex posteriori derogat legi priori, należy zwrócić uwagę, iż Sąd jest uprawniony do dokonania oceny późniejszych regulacji pod kątem ich zgodności z normami konstytucyjnymi. Sędzia, będąc niezawisłym i podlegając wyłącznie Konstytucji i ustawom, stosując ustawy w danej sprawie, ma możliwość odmowy zastosowania przepisu, gdy stwierdzi jego sprzeczność z Konstytucją RP, która jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej, a jej przepisy są stosowane bezpośrednio. Dopuszczalne jest zatem dokonanie oceny zgodności przepisów ustawy z Konstytucją w rozpoznawanej sprawie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 7 kwietnia 2016 r., III KRS 45/12). Co istotne, sędzia odmawiając zastosowania określonego przepisu aktu normatywnego po stwierdzeniu jego sprzeczności z normą konstytucyjną, nie narusza kompetencji przypisanych Trybunałowi Konstytucyjnemu (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 lipca 2012 r., III PK 87/11). Zastosowanie przez sędziego kontroli konstytucyjnej danego przepisu nie wywołuje, w przeciwieństwie do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego, następstwa w postaci utraty jego mocy, lecz skutkuje wyłącznie brakiem zastosowania tego przepisu w rozpoznawanej sprawie. Mając na uwadze powyższe należy stwierdzić, iż Sąd jest uprawniony do uznania, iż dokonana zmiana w przedmiocie zasad kształtowania wynagrodzenia sędziów w ustawach okołobudżetowych była sprzeczna z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP. Należy również wskazać, iż Sąd może zbadać zgodność ustawy z Konstytucją zwłaszcza w sytuacji, gdy nie może ona podlegać kontroli Trybunału Konstytucyjnego (por. uchwała Sądu Najwyższego z dnia 17 listopada 2022 r., sygn. III PZP 2/21). Na podstawie art. 59 ust. 1 pkt 4 w zw. z ust. 3 ustawy z dnia 30 listopada 2016 r. o organizacji i trybie postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 2393) należy stwierdzić, iż Trybunał Konstytucyjny nie bada zgodności z Konstytucją ustaw, które w kwestionowanej części utraciły moc obowiązującą. Ustawy okołobudżetowe na rok 2021 oraz na rok 2022 utraciły moc, gdyż miały charakter epizodyczny i jej cele zostały zrealizowane, obowiązywały jedynie przez okres roku. Skoro więc ustawy te utraciły zatem moc, do zbadania konstytucyjności ich przepisów zobligowany jest sąd powszechny.

Do kwestii wynagrodzeń sędziowskich oraz ich „zamrożenia” przez ustawodawcę szeroko odnosił się Trybunał Konstytucyjny, który w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r. w sprawie K 1/12 zwrócił uwagę, iż Konstytucja w art. 178 ust. 2 zapewnia sędziom prawo do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Należy zwrócić uwagę, iż jest to jedyna grupa zawodowa, która została objęta tak szczególną ochroną na poziomie konstytucyjnym, w związku z czym ustawodawca powinien przyjąć daleko idącą ostrożność w zakresie metody kształtowania wynagrodzeń sędziowskich i mieć na uwadze jej szczególny, wynikający z norm konstytucyjnych charakter. Regulacja ta stanowi element kształtowania rzeczywistości legislacyjnej, która ma za zadanie zapewnić niezawisłość sędziowską, stabilność finansową sędziów oraz zminimalizowanie zagrożenia zjawiskiem podatności sędziów na korupcję. Co istotne, sposób kształtowania wynagrodzeń sędziowskich powinien być oparty na obiektywnych, wymiernych, stabilnych przesłankach i pozbawiony dopuszczenia możliwości wpływania na niego w sposób uznaniowy, generujący niepewność co do wysokości wynagrodzenia i stabilności metody jego kształtowania przez władzę ustawodawczą i wykonawczą, stanowić może to bowiem element nacisku na władzę sądowniczą. Trybunał wskazał ponadto, iż wynagrodzenie to powinno być istotnie wyższe od przeciętnego wynagrodzenia. Z orzecznictwa Trybunału Konstytucyjnego wysnuć należy ogólną konkluzję, iż zapewnienie sędziom odpowiedniego poziomu wynagrodzenia jest warunkiem właściwego działania wymiaru sprawiedliwości i stanowi gwarancję niezawisłości sędziego (por. wyrok Trybunału Konstytucyjnego z dnia 4 października 2000 r., sygn. akt: K 8/00). Konstytucyjne regulacje zatem nie mają na celu jedynie ochrony indywidualnego interesu sędziego, ale przede wszystkim zapewnienie sprawnego działania sądów i urzeczywistnienia rządów prawa. Należy również zwrócić uwagę, iż wprowadzanie zmian legislacyjnych w zakresie modelu kształtowania wynagrodzeń sędziowskich powinno uwzględniać fakt, iż ustawodawca przyjął rygorystyczne uregulowania w kwestii dodatkowego zarobkowania przez sędziów. W obecnym stanie prawnym sędzia nie ma możliwości podejmowania dodatkowego zatrudnienia oprócz stanowiska dydaktycznego, naukowo-dydaktycznego lub naukowego, w łącznym wymiarze nieprzekraczającym pełnego czasu pracy pracowników zatrudnionych na tych stanowiskach, jeżeli to dodatkowe zatrudnienie nie przeszkadza w pełnieniu obowiązków sędziego. Co więcej, sędzia nie może podjąć innego zajęcia, które mogłoby przeszkadzać w wykonywaniu obowiązków sędziego, osłabiać zaufanie do jego bezstronności lub nie licować z godnością urzędu sędziego. Sędzia nie może zatem być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółki prawa handlowego, nie może być członkiem zarządu, rady nadzorczej lub komisji rewizyjnej spółdzielni, nie może być członkiem zarządu fundacji prowadzącej działalność gospodarczą, nie może posiadać w spółce prawa handlowego więcej niż 10% akcji lub udziałów przedstawiających więcej niż 10% kapitału zakładowego, nie może prowadzić działalności gospodarczej na własny rachunek lub wspólnie z innymi osobami, a także zarządzać taką działalnością lub być przedstawicielem bądź pełnomocnikiem w prowadzeniu takiej działalności. W wyżej przywołanym orzeczeniu Trybunału Konstytucyjnego z dnia 12 grudnia 2012 roku w sprawie o sygn. K 1/12 dokonano określenia przesłanek, które powinny być spełnione, aby możliwe było uznanie wynagrodzenia za odpowiadające godności urzędu sędziego i jego obowiązkom. Warunki te wyznaczają dla ustawodawcy granice jego wpływu na model kształtowania wynagrodzeń sędziowskich, których przekroczenie skutkować powinno uznaniem działania ustawodawcy za niezgodne z normami konstytucyjnymi. Wynagrodzenia sędziów powinny być zatem kształtowane w sposób uniemożliwiający stosowanie metod uznaniowych ze strony władzy wykonawczej wobec sędziów jako grupy zawodowej oraz wobec indywidualnych sędziów, względem których nie można uzależniać wysokości ich wynagrodzenia od oceny pracy. Wysokość wynagrodzenia sędziego, również będącego na początku swej kariery sędziowskiej, powinna w znacznym stopniu przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej i wykazywać tendencję wzrostową nie niższą niż w przypadku przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej. Ponadto, w przypadku trudnej sytuacji finansowej państwa, wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej niż wynagrodzenia innych pracowników sfery budżetowej chronione i niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia. Nie sposób stwierdzić, iż wynagrodzenie powódki w roku 2021 spełniało powyższe kryteria. Miała miejsce pełna uznaniowość ze strony władzy wykonawczej i ustawodawczej, wynagrodzenie sędziowskie nie były chronione w wystarczającym stopniu w stosunku do wynagrodzeń innych pracowników sfery budżetowej, tendencja wzrostowa została zaś w znacznym stopniu zahamowana.

Kwestię niekonstytucyjności przepisów ustaw okołobudżetowych dotyczących wynagrodzeń sędziowskich rozstrzygnął ostatecznie Trybunał Konstytucyjny wyrokiem z 8 listopada 2023 r. w sprawie K 1/23, rozpoznając wniosek dotyczący obowiązującej jeszcze w tamtym czasie ustawy okołobudżetowej na rok 2023 i zbadania konstytucyjności jej przepisów. W uzasadnieniu tego wyroku wskazano, iż wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane były przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy, a praktyka taka godzi w konstytucyjną zasadę ochrony wynagrodzenia sędziego odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków, a sędziowie nie mieli możliwości przewidzenia, jak będzie kształtowało się ich wynagrodzenie. Trybunał wskazał, iż ewentualne wprowadzenie zmian w tym zakresie nastąpić powinno drogą nowelizacji ustawy dotyczącej ustroju sądów powszechnych, nie zaś na podstawie ustaw okołobudżetowych i orzekł, iż art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej z 2022 roku z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023, dotyczące wynagrodzeń sędziowskich, są niezgodne z ustawą zasadniczą. Należy podkreślić, iż była to konstrukcja prawna tego samego rodzaju, co ustawy okołobudżetowe z dwóch poprzednich lat, co stanowi dodatkowy argument za tym, iż przepisy okołobudżetowe, stanowiące podstawę wypłacanego powódce wynagrodzenia w roku 2021 są sprzeczne z art. 178 ust. 2 oraz art. 195 ust. 2 Konstytucji RP.

Nawiązując do orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego z dnia 2 grudnia 2012 r. w sprawie o sygn. K 1/12 należy podkreślić, iż choć Trybunał przyjął, iż jednoroczne „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich może być zgodne z Konstytucją RP, a granicą dążeń do urzeczywistnienia wyrażonych w Konstytucji praw socjalnych jest równowaga budżetu oraz odpowiedni stan finansów publicznych, to należy zwrócić uwagę, iż przedmiotowe orzeczenie wydane zostało w innych realiach budżetowych i w warunkach nieanalogicznych okoliczności do obecnych. Powyższe orzeczenie Trybunału dotyczyło ustawy okołobudżetowej, którą ustawodawca unormował zasady ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziów na rok 2012 na podstawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2010 r, odchodząc zatem od reguły kształtowana wynagrodzenia w oparciu o przeciętne wynagrodzenie z II kwartału roku poprzedniego. Trybunał podkreślił jednak, iż jego orzeczenie wynika z rzeczywiście incydentalnego charakteru tej regulacji i obiektywnego istnienia skomplikowanej sytuacji finansowej państwa, która zagrażała wówczas równowadze budżetowej. W momencie wydawania przedmiotowego orzeczenia przez Trybunał Konstytucyjny istniało realne zagrożenie poważnego pogorszenia stanu finansów publicznych w postaci przekroczenia tzw. II progu oszczędnościowego. W uzasadnieniu do projektu ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizacją ustawy budżetowej na 2012 r. wskazano, że konieczne jest podjęcie czynności zmierzających do odzyskania przez państwo stabilności finansów publicznych i zatrzymania wzrostu długu publicznego w Polsce. Należy wskazać, iż w 2012 roku zamrożeniu uległy wynagrodzenia wszystkich grup pracowników sfery budżetowej, a także uposażenia posłów i senatorów. Zatem choć uregulowania konstytucyjne nie zamykają całkowicie możliwości zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich, uwagę zwraca, iż kwestię jego ewentualnej dopuszczalności należy badać pod kątem jego incydentalności oraz rzeczywistej sytuacji finansowej państwa i analizy innych działań ustawodawcy w realiach określonej kondycji budżetu państwa. Działanie ustawodawcy, polegające na corocznym zamrażaniu przez okres trzech kolejnych lat wynagrodzeń sędziowskich w roku 2021, 2022 i 2023 nie może być traktowane jako stosowany wyjątkowo, incydentalny środek ratowania kondycji finansowej państwa. Stało się to regularną praktyką, na dodatek niestosowaną jako element całościowej polityki państwa, mającej na celu oszczędności i poprawę sytuacji budżetowej państwa, gdyż, jak będzie wykazane w dalszej części uzasadnienia, w trakcie jej stosowania władza ustawodawcza przeprowadzała szereg działań zmierzających do podwyższenia wynagrodzeń określonych grup pracowników. Stwierdzić należy zatem niekonsekwencję ustawodawcy i zwrócić uwagę, iż uzasadnienie rozwiązań dotyczących wynagrodzeń sędziowskich nie odnalazło zastosowania w szeregu działań jednocześnie podejmowanych przez ustawodawcę.

Oceniając, czy ustawa okołobudżetowa na rok 2021 uzasadniała zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, Sąd uwzględnił stan finansów publicznych i sytuacji gospodarczo-ekonomicznej w państwie w ubiegłych latach. Na podstawie danych zawartych w obwieszczeniach Ministra Finansów, publikowanych w Monitorze Polskim na podstawie art. 38 i art. 38a ustawy o finansach publicznych, należy stwierdzić, iż wysokość relacji kwoty państwowego długu publicznego do produktu krajowego brutto kształtowała się w sposób następujący: na koniec 2020 r. wynosiła 47,8%, a na koniec 2021 r. 43,8%. Zatem pomimo niewątpliwych problemów gospodarczych, wynikających ze stanu pandemii COVID-19, nie doprowadziły one do konieczności podjęcia radykalnych działań ze strony ustawodawcy celem zabezpieczenia równowagi finansowej państwa. W roku 2012 natomiast, gdy Trybunał Konstytucyjny uznał konstytucyjność zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich na okres jednego roku, powyższy wskaźnik na koniec 2010 roku wynosił 52,8%, na koniec 2011 roku 53,5%, a na koniec roku 2012 52,7%. Występowały wtedy zatem warunki przekroczenia pierwszego progu ostrożnościowego z tendencją wzrostową. Ustawodawca wówczas zdecydował się również na powzięcie szeregu innych kroków zmierzających do odzyskania przez państwo równowagi finansowej. Odwrotnie niż w 2012 roku, począwszy od roku 2021 należy odnotować wzrost wynagrodzeń osób zajmujących wysokie stanowiska w państwie. Na podstawie rozporządzenia Prezydenta RP z dnia 30 lipca 2021 r., zmieniającego rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2021 r., poz. 1394), podwyższono wynagrodzenia bardzo szerokiego grona osób, między innymi Marszałka i Wicemarszałków Sejmu, Marszałka i Wicemarszałków Senatu, Prezesa i Wiceprezesów Rady Ministrów, sekretarzy stanu, podsekretarzy stanu, ministrów, wojewodów, wicewojewodów, Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Szefa Kancelarii Prezydenta, kierowników urzędów centralnych i ich zastępców, Prezesa Instytutu Pamięci Narodowej, Przewodniczącego Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji i ich członkom, Rzecznika Praw Obywatelskich i jego zastępcom, Szefa Kancelarii Sejmu i jego zastępców, Prezesa i Wiceprezesa Narodowego Banku Polskiego, Prezesa i Wiceprezesów Polskiej Akademii Nauk. Rozporządzenie to zwiększyło mnożniki kwoty bazowej, która stanowiła podstawę ustalenia wynagrodzenia objętych nim osób, co skutkowało wzrostem wynagrodzeń powyższych podmiotów od kilkunastu do kilkudziesięciu procent. Co istotne, rozporządzenie to wydano w trakcie trwania pandemii wirusa COVID-19 i związanych z tym obostrzeniami, w realiach wskazywanych w uzasadnieniu ustawy okołobudżetowej jako przyczyna zamrożenia wynagrodzeń sędziowskich. Ponadto, ustawą z 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. poz. 1834) zwiększono wynagrodzenie Prezydenta RP, objęto także ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym małżonka Prezydenta RP, finansując składki w całości z budżetu państwa, oraz odprowadzając z budżetu państwa składki od 1 stycznia 1999 roku za wszystkich dotychczasowych małżonków Prezydentów RP, zwiększono też wynagrodzenie byłego Prezydenta RP o dodatek funkcyjny, podwyższono również członkom Państwowej Komisji Wyborczej mnożnik wynagrodzenia, a także mnożnik wynagrodzenia komisarzy wyborczych. Ustawa z dnia 17 września 2021 r. zmieniła ustawę z 21 listopada 2021 r. o pracownikach samorządowych (Dz. U. z 2019 r. poz. 1282, z późn. zm.), skutkiem czego wzrosły uposażenia osób wchodzących w skład organów wykonawczych jednostek samorządu terytorialnego oraz radnych. Wzrosły wynagrodzenia prezydentów miast, wójtów, starostów i marszałków województw, wicemarszałków, zastępców prezydentów, burmistrzów. Warto również odnotować, iż w latach 2021 oraz 2022 utrzymano coroczny poziom waloryzacji świadczeń emerytalnych i rentowych. Kontynuowano wypłacanie tzw. trzynastej emerytury, dodatkowo przewidziano na 2021 rok kolejne świadczenie w postaci czternastej emerytury.

W związku z powyższym należy zakwestionować umotywowanie działania ustawodawcy „zamrażającego” wynagrodzenia sędziowskie, które wynikać miało ze złej sytuacji finansowej państwa, co miało uzasadniać ingerencję w model ustalania wynagrodzeń sędziowskich z art. 91c ustawy – Prawo o ustroju sądów powszechnych. Nie sposób bowiem zgodzić się z tezą, iż zamrożenie wzrostu wynagrodzeń sędziowskich było konieczne z uwagi na kondycję finansową państwa, skoro ustawodawca znalazł środki na wzrost płac przedstawicieli władzy ustawodawczej oraz wykonawczej, co stanowiło istotne obciążenie budżetu państwa, a także podjął szereg wyżej opisanych działań jasno wskazujących na uznaniowość działań ustawodawcy. Nie sposób również stwierdzić, aby był to element szerokiego programu działań oszczędnościowych. Decydując się na zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich, ustawodawca powinien działać w sposób konsekwentny i podejmować analogiczne działania względem innych grup zawodowych, aby uniknąć dyskryminacji oraz naruszenia zasady równego traktowania i art. 32 ust. 1 i 2 Konstytucji RP. Nie kwestionując zasadności podwyższania uposażeń określonych grup osób należy zauważyć rażący brak konsekwencji ze strony ustawodawcy, który podwyższa wynagrodzenia określonych grup zawodowych jednocześnie porzucając stabilne, istniejące dłuższy czas zasady kształtowania wynagrodzeń sędziów, których prawo do godziwego wynagrodzenia jest chronione konstytucyjnie. Nie zachowano zatem konstytucyjnej zasady równości wobec prawa. Działanie ustawodawcy, polegające na zamrożeniu wynagrodzeń sędziowskich na okres trzech kolejnych lat, godzi w zasadę demokratycznego państwa prawnego wynikającą z art. 2 Konstytucji RP oraz zasadę trójpodziału władzy. W praktyce bowiem jest to przejaw osłabienia przez pozostałe władze władzy sądowniczej poprzez ingerencję w wynagrodzenia sędziów, co jednoznacznie stanowi instrument nacisku. Należy wskazać, iż system prawny powinien być kształtowany w taki sposób, aby obywatele, adresaci norm, mieli poczucie, iż przepisy będą stabilne, przewidywalne, i nie będą następowały nagłe zmiany pogarszające ich sytuację w sposób uznaniowy, arbitralny, ignorujący istniejące jednocześnie regulacje i powodujący nierówne traktowanie różnych grup obywateli.

Pomimo, iż opóźnienie w wypłacie wynagrodzenia powoda nie jest następstwem błędu pracodawcy, a wynika z faktu, iż pozwany, będąc dysponentem środków budżetowych przekazanych na realizację wynagrodzeń, dysponował w tym zakresie kwotami odniesionymi do wartości ustalonych ustawą okołobudżetową na rok 2021 i działał wedle ustanowionego przez ustawodawcę prawa, żądanie zasądzenia odsetek było uzasadnione. Z art. 481 k.c. wynika wprost, iż wierzyciel może żądać odsetek ustawowych za opóźnienie chociażby nie poniósł szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi. Odsetki to rekompensata uszczerbku majątkowego doznanego przez wierzyciela w następstwie pozbawienia go możliwości czerpania korzyści z należnego mu świadczenia pieniężnego i należne są za samo opóźnienie w spełnieniu świadczenia. Prawo wierzyciela do żądania odsetek za opóźnienie w wykonaniu świadczenia pieniężnego nie jest zatem uzależnione ani od wykazywania po stronie wierzyciela szkody wynikłej z opóźnienia, ani od tego, czy doszło do niego wskutek zachowań zależnych od dłużnika, noszących znamiona winy (wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 6 kwietnia 2006 r., I ACa 2087/05). Co więcej, dłużnik nie może się zwolnić z obowiązku zapłaty odsetek przez wykazanie, że nie ponosi odpowiedzialności za okoliczności, które spowodowały opóźnienie (por. wyrok Sądu Najwyższego z 22.05.2003 r.).

Terminy płatności odsetek wskazane w wyroku wynikają z faktu, iż zgodnie z Regulaminem pracy Sądu Rejonowego dla Warszawy Pragi – Północ w W. wynagrodzenie za pracę wypłacane jest z dołu, na koniec miesiąca, w terminie do 30 dnia miesiąca kalendarzowego, jeżeli zaś wskazany dzień jest wolny od pracy bądź w danym miesiącu kalendarzowym nie występuje, wypłata wynagrodzenia za pracę ma miejsce w poprzedzającym ten dzień dniu roboczym. Powództwo zostało oddalone w zakresie żądania zasądzenia odsetek od dni wcześniejszych niż wynikających z Regulaminu pracy.

Sąd nadał wyrokowi rygor natychmiastowej wykonalności na podstawie art. 477 ² § 1 k.p.c., uwzględniając miesięczne wynagrodzenie zgodnie z zaświadczeniem złożonym przez stronę pozwaną.

Mając na uwadze powyższe, Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.

ZARZĄDZENIE

1.  (...)