Treść orzeczenia VI P 537/24 - Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Południe w Warszawie

VI P 537/24 - wyrok z uzasadnieniem Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie z 2025-03-24

Sygn. akt VI P 537/24

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 24 marca 2025 roku.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi - Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący sędzia Przemysław Chrzanowski

Protokolant protokolant sądowy Paulina Świętochowska

po rozpoznaniu w dniu 24 lutego 2025 roku w Warszawie

na rozprawie

sprawy z powództwa G. F.

przeciwko Sądowi Okręgowemu w Warszawie

o zapłatę

1. zasądza od Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz G. F. kwotę 19.508,26 zł (dziewiętnaście tysięcy pięćset osiem złotych dwadzieścia sześć groszy) wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od następujących kwot:

- 1.498,33 zł od dnia 30 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 maja 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 lipca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 września 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 października 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 listopada 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.528,30 zł od dnia 1 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty,

2. zasądza od Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz G. F. kwotę 2.700 zł (dwa tysiące siedemset złotych) tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się niniejszego orzeczenia do dnia zapłaty,

3. nadaje wyrokowi w punkcie 1 rygor natychmiastowej wykonalności.

Sygn. akt VI P 537/24

UZASADNIENIE

Pozwem z daty 19 marca 2024 roku skierowanym przeciwko Sądowi Okręgowemu w Warszawie powód G. F. wniósł o zasądzenie od pozwanego na jego rzecz w sumie kwoty 19.508,26 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od następujących kwot:

- 1.498,33 zł od dnia 30 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 maja 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 lipca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 września 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 października 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 listopada 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.528,30 zł od dnia 1 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty

oraz o zasądzenie od pozwanego na rzecz powoda kosztów postępowania według norm przepisanych.

(pozew – k. 3 – 29)

W odpowiedzi na pozew pozwany wniósł o oddalenie powództwa w całości oraz zasądzenie od powoda na rzecz pozwanego kosztów postępowania według norm przepisanych.

(odpowiedź na pozew – k. 39 – 47)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

G. F. jest sędzią Sądu Okręgowego w Warszawie, na mocy powołania do pełnienia tego urzędu, od dnia 23 czerwca 2006 roku. W związku z tym powołaniem, powód otrzymał w 2022 roku szóstą stawkę awansową z zastosowaniem mnożnika 2,75 miesięcznie. Z kolei wysokość dodatku za wieloletnią pracę powoda w czasokresie dochodzonym pozwem kształtowała się w wysokości 20 % miesięcznego wynagrodzenia zasadniczego.

(fakty bezsporne, k. 12 – 26)

W 2022 roku G. F. otrzymywał wynagrodzenie z uwzględnieniem przeciętnego wynagrodzenia z II kwartału 2020 roku ogłoszonego przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego - na podstawie art. 8 ust. 1 ustawy z 17 grudnia 2021 roku o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022, powiększonego o 26 zł (art. 8 ust. 2 tej ustawy).

(fakty bezsporne)

Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w komunikacie z dnia 9 sierpnia 2019 roku, ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 roku wyniosło 4.839,24 zł.

Następnie Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2020 roku, ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku wyniosło 5.024,48 zł.

Z kolei przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r., zgodnie z komunikatem Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z 10 sierpnia 2021 r. wyniosło 5.504,52 zł.

(fakty notoryjne)

Różnica w wysokości wynagrodzenia za okres od stycznia 2022 roku do grudnia 2022 roku i w zakresie dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2022 rok wypłacanego G. F. - ustalonego w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 roku, powiększonego o 26 zł - a wysokością wynagrodzenia ustaloną w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r., wynosiła za poszczególne kolejne miesiące od stycznia 2022 roku następujące kwoty:

- 1.498,33 zł,

- 1.528,30 zł,

tj. w sumie kwotę 19.508,26 zł.

(dowód – wyliczenia powoda zawarte w pozwie, brak zakwestionowania tych wyliczeń przez stronę pozwaną – na skutek zobowiązania tej strony przez Sąd – k. 33 i k. 40v, a także brak kwestionowania tej okoliczności przez stronę powodową)

W art. 8 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. 2022 poz. 2666) wskazano, że w roku 2023 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072, z późn. zm.), stanowi kwota w wysokości 5.444,42 zł (ust. 1). Ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o podstawie wynagrodzenia sędziego określonej w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych, w roku 2023 za podstawę tę przyjmuje się kwotę w wysokości 5.444,42 zł (ust. 2). Art. 9 tej ustawy stanowił, że w roku 2023 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego Sądu Najwyższego, o której mowa w art. 48 § 2 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym (Dz. U. z 2021 r. poz. 1904 oraz z 2022 r. poz. 480, 1259, 2280 i 2600), stanowi kwota w wysokości 5.444,42 zł (ust. 1). Ilekroć w odrębnych przepisach jest mowa o podstawie wynagrodzenia sędziego Sądu Najwyższego określonej w art. 48 § 2 ustawy z dnia 8 grudnia 2017 r. o Sądzie Najwyższym, w roku 2023 za podstawę tę przyjmuje się kwotę w wysokości 5.444,42 zł (ust. 2).

(fakt bezsporny)

Tymczasem Prezes Głównego Urzędu Statystycznego w komunikacie z dnia 9 sierpnia 2022 roku, ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2022 roku wyniosło 6.156,25 zł.

(fakt notoryjny)

W wyroku z dnia 8 listopada 2023 r. Trybunał Konstytucyjny w sprawie o sygn. K 1/23 stwierdził, że art. 8 i 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. z 2022 r., poz. 2666) są niezgodne z:

a) art. 178 ust. 2 w zw. z art. 1 78 ust. 1 oraz art. 173 i art. 10 ust. 1 Konstytucji przez to, że naruszają gwarancję zapewnienia sędziom wynagrodzenia na poziomie odpowiadającym godności sprawowanego przez nich urzędu oraz zakresowi ich obowiązków, a tym samym naruszają gwarancję niezawisłości sędziowskiej stanowiącej warunek niezależnego wykonywania funkcji władzy sądowniczej;

b) art. 2 w zw. z art. 1 78 ust. 2 Konstytucji w zakresie, w jakim naruszają zasadę ochrony praw nabytych oraz zaufania do państwa i stanowionego prawa polegającą na zastosowaniu arbitralnego sposobu wyznaczania podstawy wynagrodzeń sędziowskich w 2023 r;

c) art. 31 ust. 3 w zw. z art. 178 ust. 2 Konstytucji RP w zakresie, w jakim naruszają prawo sędziów do wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi obowiązków rozumiane jako podmiotowe prawo do ustalania wynagrodzenia na podstawie obiektywnych kryteriów, niezależnych od arbitralnej decyzji władzy ustawodawczej".

(fakt notoryjny)

Zgodnie z obowiązującym w Sądzie Okręgowym w Warszawie Regulaminem Pracy wynagrodzenie za pracę wypłacane jest wszystkim Pracownikom raz w miesiącu w terminie do 29-go dnia każdego miesiąca z dołu. Jeżeli dzień ten jest wolny od pracy, wypłata odbywa się w poprzedzającym go dniu roboczym (§ 39 Regulaminu).

(fakt bezsporny, k. 27 – 28)

Zgodnie z zaświadczeniem pracodawcy, wynagrodzenie powoda brutto, obliczone jak ekwiwalent za urlop wypoczynkowy, wynosiło kwotę 23.119,01 zł.

(dowód: zaświadczenie z k. 45).

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie zgodnych oświadczeń stron zawartych w złożonych pismach procesowych, znajdujących nadto potwierdzenie w przedłożonej dokumentacji, która została uznana przez Sąd za wiarygodną.

Strony procesu nie wnosiły o uzupełnienie materiału dowodowego.

Sąd zważył, co następuje:

W sprawie bezspornym było, że powód jest sędzią Sądu Okręgowego w Warszawie i w okresie objętym pozwem od stycznia 2022 r. do grudnia 2022 r. wykonywał w pełnym zakresie obowiązki służbowe.

Zasady ustalania wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych zostały uregulowane w art. 91-91a ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych (p.u.s.p.). Art. 91 § l c p.u.s.p. stanowi, że podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w danym roku stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski" przez Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego na podstawie art. 20 pkt 2 ustawy z dnia 17 grudnia 1998 r. o emeryturach i rentach z Funduszu Ubezpieczeń Społecznych (Dz. U. z 2020 r. poz. 53), z zastrzeżeniem § ld. Stosownie do § ld cytowanego przepisu, jeżeli przeciętne wynagrodzenie, o którym mowa w § lc, jest niższe od przeciętnego wynagrodzenia ogłoszonego za drugi kwartał roku poprzedzającego - przyjmuje się podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego w dotychczasowej wysokości. Z kolei art. 91 § 2 p.u.s.p. stanowi, że wynagrodzenie zasadnicze sędziego określa się w stawkach, których wysokość ustala się z zastosowaniem mnożników podstawy ustalenia wynagrodzenia zasadniczego, o której mowa w § lc. Stawki wynagrodzenia zasadniczego na poszczególnych stanowiskach sędziowskich oraz mnożniki, służące do ustalenia wysokości wynagrodzenia zasadniczego sędziów w poszczególnych stawkach, określa załącznik do ustawy. Zgodnie z art. 91 § 7 p.u.s.p. wynagrodzenie sędziów różnicuje ponadto dodatek za długoletnią pracę, wynoszący, począwszy od szóstego roku pracy, 5% wynagrodzenia zasadniczego i wzrastający po każdym roku o 1%, aż do osiągnięcia 20% wynagrodzenia zasadniczego.

Choć ww. przepis nie został uchylony (pozostaje cały czas w mocy), to ustawodawca zdecydował się trzykrotnie (w roku 2021, 2022, 2023) odstąpić od jego zastosowania i ustalić wysokość wynagrodzeń sędziów powszechnych w oparciu o ustawę okołobudżetową zamiast w oparciu o wskazany wyżej przepis ustrojowy. Mechanizm ten był również przewidziany w ustawie okołobudżetowej na rok 2024 r., jednak nie wszedł w życie.

W 2021 r. ustawodawca ustalił wysokość wynagrodzeń sędziów sądów powszechnych w oparciu o art. 12 ust. 1 ustawy z dnia 19 listopada 2020 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2021 (Dz.U z 2020 r., poz. 2400), zwanej dalej ustawą okołobudżetową na 2021 r. Przepis ten stanowi, że ,,w roku 2021 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz.U. z 2020r. poz. 2072), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”.

Z komunikatu Prezesa GUS z dnia 9 sierpnia 2019 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2019 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2019 r. wyniosło 4.839,24 zł. Prezes GUS w komunikacie z dnia 11 sierpnia 2020 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r. a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2019 r. wynosiła 185,24 zł.

W 2022 r. wynagrodzenia sędziów były wyliczane w oparciu o art. 8 ust. 1 ustawy z dnia 17 grudnia 2021 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2022 (Dz.U. z 2021 r. poz. 2445), zwanej dalej ustawą okołobudżetową na 2022 r. Przepis ten stanowi, że ,,w roku 2022 podstawę wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. - Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072 oraz z 2021 r. poz. 1080 i 1236), stanowi przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. ogłoszone w komunikacie Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego”. W ustępie 2 analizowanego przepisu wskazano, że ,,podstawę, o której mowa w ust. 1, zwiększa się o kwotę 26 zł”.

Z powyższego wynika, że wbrew dyspozycji art. 91 § 1c p.u.s.p. w 2022 roku sędziowie otrzymywali wynagrodzenie w oparciu o ustawę okołobudżetową z 2022 r., w której przyjęto jako podstawę drugi kwartał 2020 r., podczas gdy powinni je otrzymywać w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r.

Z komunikatu Prezesa Głównego Urzędu Statystycznego z dnia 11 sierpnia 2020 r. w sprawie przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale 2020 r. wynika, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2020 r. wyniosło 5.024,48 zł plus 26 złotych, razem 5.050,48 zł. Prezes GUS w komunikacie z dnia 10 sierpnia 2021 r. ogłosił, że przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2021 r. wyniosło 5.504,52 zł. Różnica pomiędzy przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2021 r., a przeciętnym wynagrodzeniem w drugim kwartale 2020 r. wynosi 454,04 zł, a po doliczeniu kwoty 26 zł jest to 428,04 zł.

W 2023 r. wynagrodzenia sędziów były wyliczane w oparciu o art. 8 i 9 ustawy z dnia 1 grudnia 2022 r. o szczególnych rozwiązaniach służących realizacji ustawy budżetowej na rok 2023 (Dz. U. 2022 poz. 2666). Zgodnie z art. 8 tej ustawy w roku 2023 podstawę ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego, o której mowa w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. – Prawo o ustroju sądów powszechnych (Dz. U. z 2020 r. poz. 2072, z późn. zm.), stanowiła kwota w wysokości 5.444,42 zł (ust. 1). Art. 9 tej ustawy odnosił się do sędziów Sądu Najwyższego i w tożsamy sposób regulował podstawę wymiaru ich wynagrodzenia.

Z powyższego wynika, że wbrew dyspozycji art. 91 § 1c p.u.s.p. w 2023 roku sędziowie otrzymywali wynagrodzenie w oparciu o ustawę okołobudżetową z 2023 r., w której przyjęto jako podstawę kwotę 5.444,42 zł, podczas gdy powinni je otrzymywać w oparciu o przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale 2022 r., tj. kwotę 6.156,25 zł.

Przepisy ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych dotyczące wynagrodzenia sędziów mają charakter ustrojowy i w kompletny sposób wypełniają treścią normy rangi konstytucyjnej, w szczególności art. 178 ust. 2 Konstytucji RP, który stanowi, że sędziom zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków. Przepisy ustawy Prawo o ustroju sądów powszechnych dotyczące sposobu ustalania wysokości wynagrodzenia sędziego opierają się na obiektywnym mierniku w postaci przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej w drugim kwartale roku poprzedzającego. Są tym samym pozbawione uznaniowości i zależności względem władzy ustawodawczej i wykonawczej. Z przywołanego przepisu wynikają dwie kluczowe zasady, tj. zasada niezawisłości sędziowskiej oraz zasada zapewnienia sędziemu wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu oraz zakresowi pełnionych przez sędziego obowiązków. Co istotne, Konstytucja kreuje taką gwarancję wyłącznie w odniesieniu do sędziów.

W ocenie powoda przepisy przytoczonych ustaw okołobudżetowych na 2021 r. i 2022 r. nie mogą wywołać skutków prawnych i stanowić podstawy do obliczenia jego wynagrodzenia jako naruszające obowiązujący model zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów wyrażony w art. 91 § 1c p.u.s.p. Z kolei strona pozwana podkreśliła, że wypłaciła należne wynagrodzenie za czasokres dochodzony w niniejszej sprawie w należytej i zgodnej z obowiązującymi przepisami ustaw okołobudżetowych wysokości.

Argumentację strony pozwanej należało ocenić jako oczywiście racjonalną, bowiem wypłata wynagrodzenia ustalonego w oparciu o uchwalone w spornym okresie szczególne regulacje dotyczące wynagrodzenia sędziów – było dla niej wiążące. Pozwana będąca jednostką sektora finansów publicznych (art. 9 pkt 1 ustawy z 27 września 2009 r. o finansach publicznych) nie jest uprawniona do samodzielnego kształtowania polityki płacowej, wszystkie jej wydatki pokrywane są z budżetu państwa. Pozwana nie była zatem uprawniona do ustalenia i wypłaty wynagrodzenia powoda na innej podstawie i innych kwotach niż to zostało określone w ustawach okołobudżetowych.

Powyższe nie oznacza jednak, że powód nie może zakwestionować ww. przepisów ustaw okołobudżetowych modyfikujących wysokość należnego mu w tych latach wynagrodzenia, a w konsekwencji domagać się wynagrodzenia ustalonego z pominięciem tych przepisów jako niekonstytucyjnych.

W świetle powyższego należało ocenić, czy ingerencja ustawodawcy w ustanowiony w art. 91 § lc ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziów w latach 2021 i 2022 za pomocą ustaw okołobudżetowych była zgodna z Konstytucją.

Przyznanie sądom powszechnym prawa do samodzielnego dokonania oceny zgodności przepisu ustawy z ustawą zasadniczą obecnie nie budzi kontrowersji w doktrynie i orzecznictwie. Sąd Najwyższy wielokrotnie podkreślał, że sądy powszechne są uprawnione do badania zgodności stosowanych przepisów ustawowych z Konstytucją oraz posiadają kompetencję do odmowy zastosowania przepisu ustawy uznawanego przez nie za niekonstytucyjny i mogą wyrokować z pominięciem takiego przepisu, stosując bezpośrednio Konstytucję (por. wyrok z dnia 19 kwietnia 2000 r., II CKN 272/00; wyrok z 26 września 2000 r., III CKN 1089/00, wyrok z 7 kwietnia 1998 r., I PKN 90/98). Oczywiście uprawnienie sądu powszechnego jest ograniczone do rozpatrywanej, indywidualnej sprawy, a jego pogląd nie jest wiążący dla innych sądów orzekających w analogicznych sprawach. To uprawnienie sądu nie uchybia kompetencji Trybunału Konstytucyjnego, którego orzeczenie jest powszechnie obowiązujące i ostateczne (art. 188 pkt 1 Konstytucji) (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 25 lipca 2003 r., V CK 47/02). Sąd powszechny może zatem odmówić zastosowania określonego przepisu, jeśli uzna go za niezgodny z Konstytucją. Mając na uwadze powyższe Sąd dokonał oceny konstytucyjności art. 12 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2021 r. oraz art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na 2022 r.

Jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w wyroku z dnia 12 grudnia 2012 r., sygn. akt K 1/12 norma art. 178 ust. 2 Konstytucji „wyznacza, chociaż w sposób mało precyzyjny, pewien konieczny standard, który musi być respektowany przez ustawodawcę przy ustalaniu ustawowych zasad wynagradzania sędziów (wyrok Trybunału Konstytucyjnego z 4 października 2000 r., sygn. P 8/00). Norma ta stanowi szczególną gwarancję ochrony wynagrodzeń sędziowskich na poziomie konstytucyjnym, co ogranicza dopuszczalność ingerencji ustawodawcy w system ich kształtowania. Art. 178 ust. 2 Konstytucji jest przy tym nie tyle gwarancją wynagrodzenia sędziego, jako sui generis pracownika, ile elementem ustroju sądownictwa - istotną materialną gwarancją niezawisłości sędziego. Nie jest bowiem przypadkiem, że unormowanie to znajduje się w bezpośrednim sąsiedztwie postanowienia ustanawiającego zasadę niezawisłości sędziów (art. 178 ust. 1 Konstytucji).”

Trybunał w uzasadnieniu powyższego wyroku wskazał, że „najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako „automatycznie”, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego. Zdaniem Trybunału, wynagrodzenie to powinno być znacząco wyższe od przeciętnego wynagrodzenia w kraju.

Spełniający powyższe założenia, zobiektywizowany, mechanizm kształtowania wynagrodzeń sędziowskich zaczął funkcjonować w 2009 r. Wysokość wynagrodzenia sędziego zależy w nim od następujących obiektywnych przesłanek: zajmowanego stanowiska, stażu pracy (łącznego oraz na danym stanowisku sędziowskim) oraz pełnionych w sądownictwie funkcji. Mechanizm ten nie zawiera żadnych elementów uznaniowych, które mogłyby stanowić instrument wpływu na sędziego. Kształtuje on wynagrodzenie sędziego jako iloczyn ustawowo określonego mnożnika oraz mnożnej - podstawy przeciętnego wynagrodzenia w drugim kwartale roku poprzedniego, ogłaszane komunikatem Prezesa GUS w Monitorze Polskim. Takie powiązanie wynagrodzeń sędziów z przeciętnym wynagrodzeniem - chroni je przed związanym z inflacją spadkiem siły nabywczej, dzięki mechanizmowi swoistej samoczynnej podwyżki wynagrodzenia zasadniczego i dodatków funkcyjnych - gwarantując, że wynagrodzenia sędziów będą zmieniały się in plus w wypadku dobrej kondycji gospodarki narodowej. Zarazem, w razie pogorszenia koniunktury gospodarczej i obniżenia przeciętnego wynagrodzenia w gospodarce narodowej, ustawodawca przewidział, że wynagrodzenia sędziów mają pozostawać na tym samym poziomie (art. 91 § 1d p.u.s.p.).

Zapewnienie sędziom odpowiedniego wynagrodzenia musi być ponadto rozpatrywane w kontekście art. 45 ust. 1 Konstytucji, ponieważ stanowi gwarancję interesu publicznego, wyrażającego się w zapewnieniu każdemu prawa do sprawiedliwego rozpatrzenia sprawy przez niezależny, bezstronny i niezawisły sąd. W demokratycznym państwie prawnym gwarancją i warunkiem praworządności (rządów prawa) jest należyte działanie wymiaru sprawiedliwości, a jest ono - w ujęciu ustrojodawcy - w pełni możliwe tylko, gdy warunki pracy sędziów i ich wynagrodzenia odpowiadają godności sędziowskiego urzędu i zakresowi obowiązków.

Z uwagi na to, że odstąpienie od ustalenia wynagrodzenia sędziów w oparciu o art. 91 § 1c p.u.s.p. miało już miejsce w przeszłości - w 2012 r., i zostało poddane ocenie Trybunału Konstytucyjnego, który uznał regulację polegającą na jednorocznym „zamrożeniu” wynagrodzeń sędziów za zgodną z Konstytucją RP (wyrok z dnia 12 grudnia 2012 r. (K 1/12)), w dalszej części uzasadnienia należy odwołać się do argumentacji Trybunału Konstytucyjnego zawartej w uzasadnieniu ww. wyroku.

Trybunał Konstytucyjny podkreślił, że uznanie konstytucyjności takiego rozwiązania wynika z jego incydentalnego charakteru oraz uwzględnienia trudnej sytuacji finansowej państwa zagrażającej równowadze budżetowej. W orzeczeniu tym Trybunał wyznaczył nieprzekraczalne dla władzy ustawodawczej i wykonawczej „warunki brzegowe” przy ustalaniu wynagrodzenia sędziów, w szczególności wskazał, że:

1. wynagrodzenia sędziów powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość - zarówno wobec całej tej grupy zawodowej - ze strony władzy wykonawczej, jak i w odniesieniu do poszczególnych sędziów, co do których niedopuszczalne jest uzależnianie jego wysokości od indywidualnej oceny ich pracy;

2. wysokość wynagrodzenia sędziego, w tym rozpoczynającego karierę w zawodzie sędziowskim sędziego sądu rejonowego, powinna znacząco przewyższać wysokość przeciętnego wynagrodzenia w sferze budżetowej;

3. wynagrodzenia sędziów powinny w dłuższym okresie czasu wykazywać tendencję wzrostową nie mniejszą niż przeciętne wynagrodzenie w sferze budżetowej;

4. w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami;

5. niedopuszczalne jest obniżenie w drodze normatywnej nominalnej wysokości wynagrodzenia sędziów, z wyjątkiem sytuacji, o której stanowi art. 216 ust. 5 Konstytucji (przekroczenia konstytucyjnego limitu zadłużenia).

Trybunał podkreślił, że „zamrożenie” wynagrodzeń sędziowskich może być tolerowane tylko wyjątkowo, ze względu na inne wartości konstytucyjne, w szczególności ze względu na trudności budżetowe państwa, jeżeli występuje w kontekście szerszego programu oszczędnościowego. Nie może w żadnym wypadku stać się ono systematyczną praktyką. Ocena tego rodzaju regulacji musi się odbywać a casu ad casum, z uwzględnieniem uwarunkowań społeczno-gospodarczych i całego kontekstu normatywnego, a jej wynik powinien być efektem ważenia wartości konstytucyjnych.

Warto odnotować także kontekst sytuacyjny stanowiska Trybunału Konstytucyjnego zajętego w przytoczonym wyroku z 12 grudnia 2012 r. i argumentację samego ustawodawcy, który w uzasadnieniu projektu ustawy z dnia 22 grudnia 2011 r. o zmianie niektórych ustaw związanych z realizację ustawy budżetowej (Dz. U. z 2021 r. Nr 291, poz. 1707) wyjaśnił, że „W celu zapewnienia stabilności finansów publicznych niezbędne jest podjęcie kroków umożliwiających zahamowanie szybkiego wzrostu długu publicznego w Polsce, który niesie za sobą ryzyko przekroczenia drugiego progu ostrożnościowego w 2012 r. (55 %). W tym celu, poza zastosowaniem przy tworzeniu projektu ustawy budżetowej na rok 2012 tzw. dyscyplinującej reguły wydatkowej, niezbędne jest podjęcie szeregu działań, których efekty nie pozwolą przekroczyć poziomu deficytu budżetowego państwa określonego w projekcie ustawy budżetowej na rok 2012 oraz przyczynią się do nieprzekroczenia kolejnego progu ostrożnościowego relacji długu publicznego do PKB”.

Ocena zmian wprowadzonych w latach 2021-2022 przez art. 12 ust. 1 ustawy budżetowej na rok 2021 i art. 8 ust. 1 ustawy okołobudżetowej na rok 2022 dokonana przez pryzmat „warunków brzegowych” określonych przez Trybunał Konstytucyjny w sprawie K 1/12, doprowadziła Sąd do wniosku, że ww. regulacje są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji, stąd nie mają zastosowania przy ustalaniu wynagrodzenia zasadniczego sędziów za te lata.

Po pierwsze, doszło do złamania zasady incydentalności. Kwestionowane art. 8 i 12 ustaw okołobudżetowych na 2021 i 2022 rok, w przeciwieństwie do tych, będących przedmiotem rozpoznania w sprawie K 1/12, nie miały charakteru incydentalnego czy epizodycznego. Mechanizm „zamrożenia” wynagrodzeń sędziów został bowiem powielony w kolejnych ustawach okołobudżetowych na 2023 i 2024 rok (ostatecznie usunięto przepisy dot. „zamrożenia” wynagrodzeń sędziów z ustawy okołobudżetowej na 2024 r.). W efekcie realizują konsekwentnie zamysł trwałego i powtarzalnego modyfikowania i - co istotne zmniejszania wysokości wynagrodzeń sędziowskich, względem zasadniczego modelu wynikającego z p.u.s.p.

Po drugie, o ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2012 uzasadniana była faktycznie trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi poczynaniami kreującymi oszczędności, nie tylko płacowe, to obecnie analogiczne decyzje nie zostały należycie uzasadnione, w odniesieniu do sytuacji budżetowej i rzeczywistych realiów realizowanej polityki finansowej.

Niedopuszczalne jest wybiórcze przerzucanie skutków niewydolności systemu finansów państwa na pewne grupy pracowników sfery budżetowej, zwłaszcza gdy równocześnie inne grupy zawodowe nie zostały owym „zamrożeniem” dotknięte, a nawet zagwarantowano im wzrost wynagrodzeń.

Należy podkreślić, że ustawodawca w uzasadnieniu żadnej z ustaw okołobudżetowych z lat 2020-2023 nie powołał argumentów przemawiających za koniecznością odstępstwa od ustrojowej zasady regulacji wynagrodzeń sędziów zawartej w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych. W każdej z trzech dotychczasowych ustaw okołobudżetowych łamiących mechanizm wskazany w ww. artykule ustawodawca ograniczył się do kilku lakonicznych zdań, odnoszących się w sposób ogólny do stanu budżetu państwa oraz ogólnej sytuacji geopolitycznej i ekonomicznej w Polsce oraz na świecie (np. pandemia, wojna, inflacja, płace pozostałych pracowników sfery budżetowej). W żadnym wypadku nie zawarto wyliczeń wskazujących na to, że sytuacja budżetowa jest tak zła, że ustawodawca nie miał innego wyjścia niż zamrożenie wynagrodzeń sędziowskich. W ustawach okołobudżetowych nie ma zatem ani jednego argumentu za tym, że zaistniały obiektywne, sprawdzalne okoliczności na tyle ważkie dla stanu budżetu, że konieczne stało się podjęcie kroków stanowiących naruszenie gwarancji niezawisłości sędziowskiej.

Warto podkreślić, że sytuacja budżetu państwa nie mogła być zła, skoro w 2021 r. podwyższono znacznie wynagrodzenia przedstawicieli władzy wykonawczej i ustawodawczej oraz kierowników jednostek państwowej sfery budżetowej. Dodatkowo, w 2021 r. doszło do wzrostu wydatków na płace dla poszczególnych grup zawodowych, a nawet do zaciągnięcia nowych zobowiązań ze środków publicznych.

Jako pierwsze należy wymienić rozporządzenie Prezydenta RP z 30 lipca 2021 r. zmieniające rozporządzenie w sprawie szczegółowych zasad wynagradzania osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe (Dz. U. z 2021 r. poz. 1394). Z dniem 1 sierpnia 2021 r. podniesiono mnożnik kwoty bazowej wobec wynagrodzenia zasadniczego i dodatku funkcyjnego o kilka punktów procentowych osobom piastującym funkcje w centralnych urzędach i instytucjach państwowych (m.in. Prezesowi Rady Ministrów, Marszałkom oraz Wicemarszałkom Sejmu i Senatu, osobom kierującym (i ich zastępcom) ministerstwami, kancelariami organów centralnych, Rzecznikom, Prezesom lub Przewodniczącym (ich zastępcom) organów centralnych np. NIK, IPN, UODO, KRRiT, GIP, NBP itp., a także wojewodom i wicewojewodom.

Kolejne zmiany dokonały się na mocy przepisów ustawy z dnia 17 września 2021 r. o zmianie ustawy o wynagrodzeniu osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe oraz niektórych innych ustaw (Dz. U. z 2021 r. poz. 1834). W ustawie tej podniesiono wskaźnik wynagrodzenia zasadniczego (z 7 do 9,8 krotności kwoty bazowej) i dodatku funkcyjnego (z 3 do 4,2 krotności) Prezydenta RP (art. 1 pkt 2 ustawy nowelizacyjnej); zwiększono wysokość diet radnych samorządów gminnych, powiatowych i wojewódzkich z 1,5 do 2,4 krotności kwoty bazowej (art. 2, art. 5 i art. 6 ustawy nowelizującej); objęto ubezpieczeniami społecznymi i zdrowotnym małżonka Prezydenta RP, finansując składki z tego tytułu w całości z budżetu państwa (art. 3, art. 7 do art. 10 ustawy nowelizującej), a także obciążając budżet powinnością odprowadzenia takich składek od 1 stycznia 1999 r. za wszystkich dotychczasowych małżonków Prezydentów (art. 15 ustawy nowelizującej); zwiększono wynagrodzenie byłego Prezydenta RP o dodatek funkcyjny (art. 4 ustawy nowelizacyjnej); zwiększono z 7 do 11, 2 krotności kwoty bazowej limit maksymalnego wynagrodzenia dla pracowników samorządowych zatrudnionych na podstawie wyboru, wprowadzając także dolny limit wynagrodzenia (nie mniej niż 80% maksymalnego wynagrodzenia) (art. 11 ustawy nowelizującej); zwiększono członkom PKW mnożnik wynagrodzenia ustalanego na podstawie kwoty bazowej, tj. przewodniczącemu (z 3,4 do 4,9), jego zastępcy (z 3,2 do 4,48) i członkowi komisji (z 3,0 do 4,2), a także mnożnik komisarzy wyborczych (z 3,0 na 3,45) (art. 12 ustawy nowelizującej); zniesiono do ww. podwyżek płac ograniczenie z art. 7 ustawy okołobudżetowej (art. 13 ust. 2 ustawy nowelizacyjnej), wprowadzając jednocześnie obowiązek podniesienia wynagrodzeń, diet i uposażeń od 1 sierpnia 2021 r. (art. 18 ustawy nowelizującej).

Kolejne przykłady odnoszą się do prezydentów miast, wójtów, starostów i marszałków województw. Wynagrodzenia osób pełniących te funkcje uległy znacznemu zwiększeniu, z kwot nie przekraczających 8000 zł do kwot oscylujących między 14 i 15 tys. zł. W przypadku burmistrzów dzielnic (ich zastępców) i pozostałych członków zarządu wynagrodzenia z kwot między 6 i 7 tys. zł wzrosły do poziomu między 12 do 14 tys. zł. Również duży wzrost wynagrodzeń dotyczył nadto członków zarządu związków, wicemarszałków, zastępców prezydentów (burmistrzów, wójtów), skarbników.

Zmiany normatywne dokonane w 2021 r. wskazują zatem na znaczny wzrost płac i innych świadczeń zarówno w sektorze publicznym, jak i w jednostkach państwowych i samorządowych, w wynagrodzeniach na kierowniczych stanowiskach i pracowników organów kolegialnych.

W celu pełnego zobrazowania sytuacji przychodowej określonych grup zawodowo-społecznych, należy również zwrócić uwagę, że ewentualne podwyżki lub waloryzacje przykładowych świadczeń wypłacanych w ramach ogólnie pojętego zabezpieczenia społecznego, finansowane są w znacznym zakresie z środków publicznych (wydatków budżetowych). W 2021 r. wskaźnik waloryzacyjny rent i emerytur (świadczeń stanowiących największe obciążenie dla ZUS, a tym samym budżetu państwa) wyniósł 104, 24% (M. P. z 2021 r. poz. 167). Dla porównania wskaźnik ten wyniósł: w 2018 r. - 102, 98% (M. P. z 2018 r. poz. 185), w 2019 r. - 102, 86% (M. P. z 2019 r. poz. 176), w 2020 r. - 103, 56% (M. P. z 2020 r. poz. 177), a w 2022 r. - nawet 107% (M. P. z 2022 r. poz. 211). Nie tylko zatem utrzymano coroczny poziom waloryzacji świadczeń emerytalno-rentowych z okresu poprzedzającego pandemię, ale nawet doszło do wzrostu wskaźnika waloryzacji. Co więcej, w 2021 r. nie tylko zachowano uprawnienie do tzw. 13-tej „emerytury” (choć przysługującej również nie-emerytom), wypłacane na podstawie przepisów ustawy z 9 stycznia 2020 r. o dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (tekst jedn.: w Dz. U. z 2022 r. poz. 2575), ale także przewidziano na 2021 r. kolejne świadczenie – tzw. „14-tą emeryturę” - finansowane z Funduszu Solidarnościowego (tworzonego m. in. ze środków objętych finansami publicznymi - art. 3 ustawy z 23 października 2018 r. o Funduszu Solidarnościowym, tekst jedn.: w Dz. U. z 2023 r. poz. 647) oraz wypłacane w 2021 r. na podstawie przepisów ustawy z 21 stycznia 2021 r. o kolejnym w 2021 r. dodatkowym rocznym świadczeniu pieniężnym dla emerytów i rencistów (Dz. U. z 2021 r. poz. 432).

W związku z podpisanym w dniu 24 września 2021 r. porozumieniem pomiędzy ministrem spraw wewnętrznych i administracji oraz stroną społeczną od dnia 1 stycznia 2022 r. podwyżkę uposażenia w przeciętnej miesięcznej wysokości 677 zł na etat otrzymali również funkcjonariusze Policji, Straży Granicznej, Państwowej Straży Pożarnej i Służby Ochrony Państwa. Na podstawie ustawy z dnia 24 marca 2022 r. o zmianie ustawy – Karta Nauczyciela, od 1 maja 2022 r. zwiększone zostało średnie wynagrodzenie nauczycieli o 4,4 %, a także zwiększona została subwencja oświatowa o kwotę 1,6 mld zł. Podwyżki te miały miejsce w trzecim i czwartym kwartale roku, jednakże nadal w okresie pandemii Covid-19 (IV fala Covid-19). Nie negując oczywiście zasadności tych podwyżek, zwłaszcza, iż w stosunku do części z tych grup zawodowych wynagrodzenie nie było aktualizowane od lat, należy zauważyć, że zostały one wprowadzone w konkretnym momencie czasowym, podkreślanej trudnej sytuacji finansów publicznych i konieczności przekierowania środków na walkę ze skutkami pandemii Covid-19. Są to jedynie przykłady zwiększania kwot wynagrodzeń lub świadczeń wypłacanych w ramach systemu zaopatrzenia społecznego w okresie, w którym - z uwagi na stan budżetu w okresie pandemii wirusa Covid-19 - odstąpiono od przyjętych zasad kształtowania wynagrodzeń sędziowskich. Takie działania pozostają w sprzeczności z intencją ustawodawcy, podważając zasadność deklarowanych rozwiązań.

O ile zmiana zasad kształtowania wynagrodzeń sędziów w roku 2012 uzasadniana była trudną sytuacją finansów publicznych i konsekwentnymi poczynaniami kreującymi oszczędności, nie tylko płacowe, to odnośnie 2021 roku analogiczna decyzja nie została należycie uzasadniona i odniesiona do warunków budżetowych, albowiem ustawodawca nie zaplanował programów oszczędności dla wszystkich podmiotów uzyskujących świadczenia z budżetu. Trudna sytuacja społeczno-ekonomiczna kraju w 2021 r., wynikająca z trwającej od 2020 r. pandemii Covid-19 jest bezsporna. Tak jak przeznaczenie znacznego nakładu środków budżetowych na zwalczanie jej negatywnych skutków, zarówno w zakresie nakładów na służbę zdrowia, jak i gospodarkę, w celu minimalizacji skutków zapaści powstałej bezpośrednio po wybuchu epidemii w marcu 2020 r. i ich konsekwencji dla wielu branż gospodarki, które z uwagi na falowość wzrostu zachorowań były kontynuowane również w 2021 r.

Wskazać jednak należy, że konsekwencje tej sytuacji dla stanu finansów publicznych nie były tożsame z sytuacją jaka miała miejsce w 2012 r. Jak wynika bowiem z obwieszczenia Ministra Finansów z 24 maja 2021 r. (M.P. z 2021 r., poz. 492) relacja długu publicznego do PKB w 2020 r. wynosiła 47,8 %, względnie 57,4 % (zgodnie z danymi przekazanymi przez Prezesa GUS w dniu 30 września 2021 r. do Komisji Europejskiej stosownie do Rozporządzenia Rady (WE) nr 479/2009 z dnia 25 maja 2009 r. o stosowaniu Protokołu w sprawie procedury dotyczącej nadmiernego deficytu (EDP) załączonego do Traktatu ustanawiającego Wspólnotę Europejską, z późniejszymi zmianami - tzw. notyfikacja fiskalna), natomiast w 2021 r. 43,8 % (zgodnie z obwieszczeniem Ministra Finansów z dnia 25 maja 2022 r. M.P. z 2022 r. poz. 553), względnie 53,8 % (zgodnie z danymi przekazanymi przez Prezesa GUS w dniu 31 marca 2022 r. do Komisji Europejskiej w ramach tzw. notyfikacji fiskalnej). Sytuacja finansów państwa oceniana przez omawiany pryzmat, mimo nadzwyczajnej sytuacji wywołanej pandemią Covid-19, w kolejnym roku od jej ogłoszenia, uległa poprawie.

Ograniczenie wysokości wynagrodzeń sędziowskich było kontynuowane także w 2022 r. i w istocie nie było wówczas przez projektodawcę w żaden sposób uzasadnione. W uzasadnieniu projektu ustawy okołobudżetowej na 2022 r. omówiono jedynie zastosowany mechanizm ustalenia wynagrodzenia zasadniczego bez wyjaśnienia dlaczego zdecydowano się na jego zastosowanie. Ponownie doszło do naruszenia określonych przez Trybunał Konstytucyjny „warunków brzegowych”. Mianowicie wynagrodzenie zasadnicze zostało ukształtowane w sposób uznaniowy oraz pozbawiony należnej ochrony przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami, a sytuacja ta miała miejsce drugi rok z rzędu. Równocześnie rok 2022 był kolejnym, w którym odnotowano poprawę relacji długu publicznego do PKB, która wyniosła 49,1% (zgodnie z danymi przekazanymi przez Prezesa GUS w dniu 31 marca 2023 r. do Komisji Europejskiej w ramach tzw. notyfikacji fiskalnej), w stosunku do 53,8% wskazywanych przez GUS na 2021 r., a zatem był daleki od przekroczenia granicy określonej w art. 216 ust. 5 Konstytucji.

Nadto w ustawie budżetowej i okołobudżetowej na 2022 r. nie wskazano programów oszczędnościowych czy przyjęcia innych działań mających poprawić sytuację budżetu państwa, które uzasadniałyby odstąpienie od ustalenia zasadniczego wynagrodzenia sędziów w oparciu o art. 91 § 1c p.u.s.p.

Dalsze odejście od powyższych regulacji miało miejsce w 2023 r. W ustawie okołobudżetowej na 2023 r. ustawodawca wprowadził sztywną kwotę, stanowiącą podstawę wymiaru wynagrodzeń sędziowskich w 2023 r. Trybunał Konstytucyjny w wyroku z 8 listopada 2023 r. uznał takie uregulowanie sposobu obliczania wynagrodzeń sędziów za niezgodne z Konstytucją.

W uzasadnieniu Trybunał powołał się m. in. na treść opisanego wyżej swojego wyroku z 12 grudnia 2012 r., o sygn. K 1/12 i podkreślił, że „najważniejszym aspektem wynagrodzenia godnego urzędu sędziego jest, by sposób ustalania jego wysokości był oparty na obiektywnych, wymiernych przesłankach i działał z mocy samej ustawy - niejako „automatycznie”, bez potrzeby podejmowania w tej sprawie ocennych decyzji, które mogłyby być instrumentem nacisku na sędziów. Istotna jest, oczywiście, także sama wysokość wynagrodzenia, które powinno zapewniać bezpieczeństwo finansowe sędziemu i jego rodzinie, rekompensować rygorystyczne ograniczenia w podejmowaniu innej działalności zarobkowej oraz sprzyjać budowaniu prestiżu urzędu sędziego”. Trybunał uznał, że przyjęty w 2009 r. sposób ustalania wynagrodzenia sędziów odpowiada powyższym założeniom. Na tej podstawie Trybunał w wyroku o sygn. K 1/12 sformułował nieprzekraczalne „warunki brzegowe” wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego i zakresowi jego obowiązków (zostały one wymienione we wcześniejszej części niniejszego uzasadnienia). Trybunał podkreślił, że zasady wynagradzania sędziów sformułowane w ustawie okołobudżetowej na 2023 r. muszą spełniać wszystkie warunki brzegowe, by stwierdzić o ich konstytucyjności. Zdaniem TK wątpliwości, nasuwają się odnośnie do zgodności przedmiotu kontroli z warunkiem, zgodnie z którym „wynagrodzenia sędziowskie powinny być kształtowane w sposób wykluczający jakąkolwiek uznaniowość. Już sama analiza przepisów kształtujących sposób wynagradzania sędziów w latach 2021-2023 pozwala stwierdzić, że w każdym z ostatnich trzech lat budżetowych ustawodawca przyjął inną koncepcję co do konstrukcji tego mechanizmu. W ustawie okołobudżetowej na 2021 r. wzięto za podstawę ustalenia wynagrodzenia przeciętne wynagrodzenie w drugim kwartale roku poprzedzającego rok poprzedni (czyli 2019 r. zamiast 2020 r.) W ustawie okołobudżetowej na 2022 r. również zastosowano ten mechanizm, jednak zwiększono ponadto tę podstawę o 26 zł. Z kolei w 2023 r. odstąpiono od jakiegokolwiek powiązania podstawy wynagrodzeń sędziowskich z wysokością przeciętnego wynagrodzenia. Podstawę tę określono w pełni w sposób kwotowy. Minister Finansów w swojej opinii tłumaczył takie rozwiązanie chęcią dostosowania tempa wzrostu wynagrodzeń sędziowskich do tempa wzrostu wynagrodzeń w sferze budżetowej. Tożsame rozwiązanie zaprezentowano w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. – tym razem kwota będąca podstawą ustalenia wynagrodzenia zasadniczego sędziego została ustalona na 6114,08 zł. Projekt zakłada więc wzrost podstawy o 12,3%, co z kolei przewyższa przewidywany wzrost wynagrodzeń w sferze budżetowej przewidziany w projekcie ustawy budżetowej na 2024 r. (6,6% z wyłączeniem osób zajmujących kierownicze stanowiska państwowe). Oczywiste jest, że rozwiązanie przyjęte w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r. pozostaje poza kognicją Trybunału. Nie jest to bowiem akt prawny i nie stanowi przedmiotu kontroli w niniejszej sprawie. Przytoczenie tego rozwiązania pozwala jednak na analizę zaskarżonych przepisów ustawy okołobudżetowej na 2023 r. w szerszym kontekście i zbadanie, czy przyjęte w przedmiocie kontroli zasady wynagradzania sędziów mają charakter czysto uznaniowy ze strony ustawodawcy. Należy jeszcze raz podkreślić, że każda z modyfikacji zasad wynagradzania sędziów na mocy ustawy okołobudżetowej miała w istocie rzeczy charakter tymczasowy, ponieważ co do zasady podstawa zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich ustalana jest na podstawie przepisów p.u.s.p, SNU oraz u.s.TK. Tymczasem od przeszło trzech lat reguła ta była „tymczasowo” modyfikowana, za każdym razem w inny sposób. Taki stan rzeczy sprawia, że poddać można w wątpliwość sens istnienia norm regulujących podstawę zasadniczego wynagrodzenia sędziów w wyżej wspomnianych ustawach. Stosowanie jednorocznych rozwiązań tymczasowych w perspektywie wieloletniej, dodatkowo o zmiennym charakterze, sprawia, że nie został spełniony warunek brzegowy wymieniony w pkt 1. Wynagrodzenia sędziów w ostatnich latach kształtowane są przez ustawodawcę w sposób całkowicie uznaniowy - zarówno co do konstrukcji mechanizmu wynagradzania jak i tempa wzrostu płac. Taka praktyka nie zapewnia konstytucyjnej ochrony wynagrodzenia odpowiadającego godności urzędu sędziego oraz zakresowi jego obowiązków. Sędziowie nie mogą w żaden sposób przewidzieć, jak będzie kształtować się ich wynagrodzenie. (...). Tymczasem taka uznaniowość nie powinna mieć miejsca w odniesieniu do wynagrodzeń sędziowskich, których szczególny charakter potwierdzony jest w art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji. Konstytucyjna ranga powinna gwarantować nie tylko ich nominalną wysokość. Jak zauważył Trybunał w wyroku o sygn. K 1/12, celem art. 178 ust. 2 Konstytucji ma być „stworzenie takiego mechanizmu wynagradzania sędziów, który uwolniłby ich od niepewności co do wysokości ich przyszłych dochodów i uniemożliwiałby jakiekolwiek manipulacje w stosunku do nich”. (...) Powyższe rozważania powinny być rozpatrywane w związku z warunkiem sformułowanym w wyroku o sygn. K 1/12 wskazanym w pkt 4 - w trudnej sytuacji budżetu państwa wynagrodzenia sędziów powinny być „bardziej - niż wynagrodzenia wszystkich innych funkcjonariuszy i pracowników sfery budżetowej - chronione przed nadmiernie niekorzystnymi zmianami”. (...) w obliczu potencjalnie trudnej sytuacji budżetowej, zgodnie z warunkami brzegowymi zdefiniowanymi przez TK w wyroku o sygn. K 1/12, konieczne jest zapewnienie szczególnej ochrony wynagrodzeń sędziowskich. Sytuacja ta jednocześnie nie jest jednak tak poważna, aby w jakikolwiek sposób usprawiedliwiać rozwiązania nadzwyczajne. Zapewnienie mechanizmu wynagradzania sędziów w myśl art. 178 ust. 2 i art. 195 ust. 2 Konstytucji jest obecnie możliwe w zupełnym poszanowaniu zasady równowagi budżetowej, która również ma normatywne podłoże w Konstytucji.” (...) Podstawowa różnica pomiędzy przedmiotem kontroli w niniejszej sprawie, a przedmiotem kontroli w sprawie o sygn. K 1/12 polega właśnie na ich granicach temporalnych. O ile regulacja rozpatrywana w sprawie o sygn. K 1/12 miała charakter incydentalny, o tyle przedmiot kontroli w niniejszej sprawie, ma charakter de facto systemowego usankcjonowania rozwiązania de iure incydentalnego. Z uwagi na szczególną formę ustawy okołobudżetowej, która, tak jak ustawa budżetowa, obowiązuje jedynie przez rok budżetowy, nie należy przedmiotu kontroli rozpatrywać bez kontekstu rozwiązań w tym zakresie przyjętych w latach poprzednich. Przepisy ustaw okołobudżetowych na lata 2021-2023 (oraz rozwiązanie przyjęte w projekcie ustawy okołobudżetowej na 2024 r.) w istocie stanowią specyficzne pod kątem zakresów temporalnych nowe zasady ustalania podstawy zasadniczych wynagrodzeń sędziowskich. Rozwiązania unormowane w przedmiocie kontroli, czyli art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r., nie tylko nie są spójne z rozwiązaniami lex generalis zawartymi w prawie o ustroju sądów powszechnych, ustawie o Sądzie Najwyższym oraz ustawie o statusie Sędziów TK, ale także nie są nawet spójne z analogicznymi przepisami ustawy okołobudżetowej na 2021 r. i ustawy okołobudżetowej na 2022 r. Oznacza to, że ustawodawca w tej materii kieruje się daleko posuniętą uznaniowością. Ta uznaniowość nie zapewnia sędziom konstytucyjnych gwarancji wysokości ich przyszłych dochodów oraz nie chroni ich przed potencjalnymi manipulacjami ze strony ustawodawcy. Wobec tego zasady wynagradzania sędziów uregulowane na mocy art. 7, art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. nie spełniają warunków brzegowych określonych w orzecznictwie TK. Na tej podstawie należy uznać, że art. 8 i art. 9 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. są niezgodne z art. 178 ust. 2 Konstytucji, a art. 7 ustawy okołobudżetowej na 2023 r. jest niezgodny z art. 195 ust. 2 Konstytucji.”

Powyższe obrazuje, że sprzeczne z regulacją zawartą w ustawie o ustroju sądów powszechnych określanie waloryzacji wynagrodzeń sędziowskich, zapoczątkowane w 2021 r., było kontynuowane w kolejnych latach i stało się niejako normą. Władza ustawodawcza i wykonawcza przypisały sobie prawo do arbitralnego i trwałego ingerowania w wynagrodzenie sędziów i konsekwentnie przerzucały na tę grupę obowiązek ponoszenia kosztów podkreślanej trudnej sytuacji ekonomicznej. Wskazywano, że „Wyasygnowanie dodatkowych środków na wynagrodzenia dla tych grup oznaczałoby konieczność redukcji wydatków w pozostałych sferach działalności państwa, co mogłoby negatywnie wpłynąć na realizację innych zadań publicznych finansowanych ze środków budżetu państwa.” (z uzasadnienia ustawy okołobudżetowej na 2023 r.).

W świetle wszystkich powyższych rozważań Sąd nie miał wątpliwości, że zastosowane w latach 2021 – 2022 przepisy ustaw okołobudżetowych (art. 12 i 8), formułowane i uchwalane w sposób w istocie arbitralny i uznaniowy, nie mogły zostać uznane za zgodne z ustawą zasadniczą. Z kolei przepisy ustawy okołobudżetowej – art. 8 i 9 – zostały przez Trybunał Konstytucyjny uznane za niezgodne z Konstytucją.

Zasada ochrony zaufania jednostki do państwa i stanowionego przez nie prawa, zwana również zasadą lojalności państwa względem obywateli stanowi element zasady demokratycznego państwa prawnego (art. 2 Konstytucji). Przedmiotowa zasada opiera się na założeniu, że organy władzy publicznej powinny działać w sposób lojalny i uczciwy względem jednostki, budzący w niej poczucie stabilności i bezpieczeństwa prawnego. Bezpieczeństwo prawne jest jedną z podstawowych wartości państwa prawnego i jest rodzajem wolności od nieoczekiwanych i zaskakujących ingerencji, ponieważ stosunki między państwem i obywatelem powinny być nacechowane lojalnością. Istotą lojalności jest zaś zakaz zastawiania swoistych „pułapek” na obywatela, formułowania obietnic bez pokrycia, a także nagłego wycofywania się przez państwo ze złożonych obietnic lub zmiany ustalonych reguł postępowania.

W świetle powyższego stwierdzić należy, że ingerencja w kształtowanie wysokości wynagrodzeń sędziów stanowi nagłe wycofanie się państwa z obietnic złożonych sędziom (co do ustalania ich wynagrodzeń na podstawie art. 91 § 1c p.u.s.p.), co oznacza nieusprawiedliwione naruszenie zasady zaufania do państwa i stanowionego przez nie prawa.

Z zasady demokratycznego państwa prawnego wynika również zasada ochrony praw słusznie nabytych. Ww. zasada wyklucza arbitralne znoszenie lub ograniczanie praw podmiotowych przysługujących jednostce lub innym podmiotom prywatnym występującym w obrocie prawnym. Zasada ochrony praw słusznie nabytych zapewnia ochronę publicznych i prywatnych praw podmiotowych. Zasada ta nie ma charakteru bezwzględnego. Trybunał Konstytucyjny wielokrotnie przypominał, że Konstytucja RP dopuszcza ograniczanie lub znoszenie praw nabytych w razie kolizji wartości znajdujących się u podstaw tej zasady z innymi wartościami konstytucyjnymi. Ograniczenie lub zniesienie praw nabytych jest dopuszczalne pod warunkiem, że takie działanie jest konieczne dla realizacji innych wartości konstytucyjnych, które w danej sytuacji mają pierwszeństwo przed wartościami znajdującymi się u podstaw zasady ochrony praw nabytych. Prawodawca powinien jednak ograniczyć do niezbędnego minimum negatywne skutki dla jednostki i wprowadzić rozwiązania, które ułatwiają dostosowanie się do nowej sytuacji (wyr. z 25.6.2002 r., K 45/01; wyr. TK z: 16.6.2003 r., K 52/02; SK 15/05). Najczęściej odstępstwa od zasady ochrony praw nabytych uzasadniane są potrzebą zapewnienia równowagi budżetowej oraz pogorszeniem sytuacji ekonomicznej państwa.

Reasumując, należy wskazać, że ustawodawca odstępując w ustawach okołobudżetowych od mechanizmu określonego w art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych działał bez żadnego uzasadnienia, naruszając art. 178 ust. 2 Konstytucji oraz inne przepisy ustawy zasadniczej kształtujące zasadę trójpodziału władzy i państwa prawnego.

Należy podkreślić, że rolą tzw. ustaw okołobudżetowych nie jest wprowadzanie zmian w ustawach zwykłych, lecz wyłącznie zapewnienie realizacji (wykonania) ustawy budżetowej. Z tego też powodu wprowadzania zmian do innych ustaw (w tym przypadku do p.u.s.p.) powinno odbywać się poprzez nowelizację danej ustawy z poszanowaniem obowiązujących procesów legislacyjnych, w tym rygorów dotyczących zmian ustaw ustrojowych.

Dokonywanie zatem zmian w zakresie zasad kształtowania wynagrodzeń sędziowskich w oparciu o ustawę okołobudżetową jest nieakceptowalne. Z formalnego punktu widzenia zmiany wynagrodzeń sędziów nie stanowią materii, jaką powinna regulować ustawa okołobudżetowa.

Wszystkie powyższe rozważania prowadzą do wniosku, że wynagrodzenie powoda powinno zostać oparte na art. 91 § 1c ustawy z dnia 27 lipca 2001 r. Prawo o ustroju sądów powszechnych, a nie na przepisach ustaw okołobudżetowych na rok 2022.

- 1.498,33 zł,

- 1.528,30 zł,

tj. w sumie kwotę 19.508,26 zł (dowód – wyliczenia powoda zawarte w pozwie, brak zakwestionowania tych wyliczeń przez stronę pozwaną – na skutek zobowiązania tej strony przez Sąd – k. 33 i k. 40v, a także brak kwestionowania tej okoliczności przez stronę powodową).

Zgodnie z art. 481 § 1 k.c. w zw. z art. 300 k.p. jeżeli dłużnik opóźnia się ze spełnieniem świadczenia pieniężnego, wierzyciel może żądać odsetek za czas opóźnienia, chociażby nie poniósł żadnej szkody i chociażby opóźnienie było następstwem okoliczności, za które dłużnik odpowiedzialności nie ponosi.

Obowiązek zapłaty odsetek nie jest uzależniony ani od powstania po stronie wierzyciela szkody, ani od tego, czy dłużnik ponosi odpowiedzialność za uchybienie w wykonaniu zobowiązania. Art. 481 § 1 k.c., nie przewidując okoliczności egzoneracyjnych pozwalających dłużnikowi uwolnić się od obowiązku zapłaty odsetek za opóźnienie, kształtuje jego odpowiedzialność jako odpowiedzialność absolutną (tak: A. Lutkiewicz-Rucińska [w:] Kodeks cywilny. Komentarz aktualizowany, red. M. Balwicka-Szczyrba, A. Sylwestrzak, LEX/el. 2024, art. 481 k.c.). Przesłanką powstania po stronie wierzyciela roszczenia o odsetki za opóźnienie jest sam fakt opóźnienia dłużnika ze spełnieniem świadczenia pieniężnego (tak: SN w wyroku z 8.03.2002 r., III CKN 548/00; SN w wyroku z 10.08.2005 r., I CK 110/05; SN w wyroku z 22.06.2010 r., IV CSK 16/10). Należy też dodać, że zgodnie z poglądem Sądu Najwyższego, wyrażonym w wyroku z 24.06.2022 r. „Przekonanie dłużnika, że nie jest zobowiązany lub jest zobowiązany w innej wysokości, nie uchyla obowiązku zapłaty odsetek za czas opóźnienia w spełnieniu świadczenia pieniężnego” (II CSKP 270/22).

W świetle powyższych rozważań, zasadność roszczenia odsetkowego nie budziła wątpliwości Sądu. Przy czym zgodnie z obowiązującym w Sądzie Okręgowym w Warszawie Regulaminem Pracy wynagrodzenie za pracę wypłacane jest wszystkim Pracownikom raz w miesiącu w terminie do 29-go dnia każdego miesiąca z dołu. Jeżeli dzień ten jest wolny od pracy, wypłata odbywa się w poprzedzającym go dniu roboczym (§ 39 Regulaminu).

W konsekwencji Sąd orzekł zgodnie z wyliczeniami dokonanymi przez stronę powodową i niekwestionowanymi przez stronę pozwaną (k. 40v) oraz zgodnie z ww. Regulaminem pozwanego. Nadto odsetki w zakresie od tzw. dodatkowego wynagrodzenia rocznego za 2022 rok są należne od daty 1 kwietnia 2023 roku.

Biorąc wszystko powyższe pod uwagę, Sąd na podstawie ww. przepisów zasądza od Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz G. F. kwotę 19.508,26 zł wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie liczonymi od następujących kwot:

- 1.498,33 zł od dnia 30 stycznia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 1 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 marca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 kwietnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 maja 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 czerwca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 lipca 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 sierpnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 września 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 października 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 listopada 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.498,33 zł od dnia 30 grudnia 2022 roku do dnia zapłaty,

- 1.528,30 zł od dnia 1 kwietnia 2023 roku do dnia zapłaty.

Na podstawie art. 98 k.p.c. Sąd zasądza od Sądu Okręgowego w Warszawie na rzecz powoda pełną minimalną stawkę wynagrodzenia zawodowego pełnomocnika, tj. kwotę 2.700 zł tytułem zwrotu kosztów zastępstwa procesowego wraz z ustawowymi odsetkami za opóźnienie za czas od dnia uprawomocnienia się orzeczenia do dnia zapłaty.

Sąd nadał rygor natychmiastowej wykonalności zgodnie z art. 477² § 1 k.p.c.

Mając powyższe na względzie orzeczono jak w wyroku.

Dodano: 5 czerwca 2025, Opublikował(a): Ewa Romanek
Podmiot udostępniający informację: Sąd Rejonowy dla Warszawy-Pragi Południe w Warszawie
Osoba, która wytworzyła informację: sędzia Przemysław Chrzanowski
Data wytworzenia informacji: 24 marca 2025