Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Południe w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 20 lutego 2023 r.

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodniczący: sędzia Małgorzata Kryńska-Mozolewska

po rozpoznaniu w dniu 20 lutego 2023 r. w Warszawie na posiedzeniu niejawnym w trybie art. 148 (1) k.p.c

sprawy małoletniego J. S. (1) reprezentowanego przez przedstawiciela ustawowego A. S. (1)

przeciwko (...) w W.

o ustalenie niepełnosprawności

na skutek odwołania małoletniego J. S. (1)

od orzeczenia (...) w W. z dnia (...) r. znak (...)

zmienia zaskarżone orzeczenie w ten sposób, że ustala iż małoletni J. S. (1) wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji do dnia 28 stycznia 2025 r.

Sygn. akt VI U 162/21

UZASADNIENIE

Orzeczeniem z dnia (...) roku nr (...) (...) w W. zaliczył małoletniego J. S. (1) do osób niepełnosprawnych o symbolu przyczyny niepełnosprawności 12-C. W zakresie wskazań dotyczących niepełnosprawności podał, że małoletni nie wymaga konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji (pkt 7).

Orzeczeniem z dnia (...) roku nr: (...) (...) w W. utrzymał w mocy orzeczenie z dnia 17 grudnia 2020 roku.

(orzeczenie (...) i (...) a.r.)

Od powyższego orzeczenia (...) A. S. (1) – matkaJ. S. (1) złożyła odwołanie, wnosząc o jego zmianę poprzez wskazanie, że wymaga wskazania z punktu 7 orzeczenia.

(odwołanie – k. 1-7)

W odpowiedzi na odwołanie (...) wniósł o jego oddalenie.

(odpowiedź na odwołanie – k. 13-17)

Sąd ustalił, co następuje:

Małoletni J. S. (1) urodził się (...). Cierpi on na autyzm dziecięcy i ciężkie zaburzenia obsesyjno-kompulsywne, zdiagnozowane od wczesnego dzieciństwa.

J. S. (1) ma zaburzenia ze spektrum autyzmu objawiające się nieprawidłowościami w sferze emocjonalno - społecznej, komunikacji oraz okazywaniu stereotypowych wzorców zachowań. Niewłaściwie wykorzystuje komunikację werbalną do porozumiewania się, jego codzienność jest zdominowana przez czynności rytualne w zakresie samoobsługi, samodzielności oraz higieny. Wymaga ciągłych oddziaływań terapeutycznych i kompleksowej rehabilitacji. Uniemożliwia to powrót matki do pracy zawodowej. Tylko ciągłość oddziaływań terapeutyczno- rehabilitacyjnych może zapewnić właściwy rozwój odwołującego jako osoby z autyzmem. Konieczność stałej opieki ze strony matki warunkuje też zapewnienie małoletniemu poczucie bezpieczeństwa, będzie stymulować rozwój społeczny i emocjonalna. J. nie jest samodzielny w zakresie doboru ubrania adekwatnie do pogody, ale samodzielnie potrafi zrobić sobie posiłek, zjeść, umyć i zadbać o higienę.

Małoletni ze względu na znacznie ograniczoną możliwość samodzielnej egzystencji wymaga konieczności stałej lub długotrwałej pomocy lub opieki innej osoby do 28 stycznia 2025 roku.

(opinia biegłego psychiatry K. G. – k. 23-25v ; opinia biegłego psychologa M. M. – k. 43-45)

Powyższy stan faktyczny Sąd ustalił na podstawie opinii biegłego psychiatry oraz psychologa, które nie były kwestionowane przez stronę odwołującą się. W ocenie Sąd opinie te są rzetelne, zostały sporządzone po przeanalizowaniu dokumentacji medycznej, a także zbadaniu małoletniego i przeprowadzeniu wywiadu z jego matką. Odnośnie zarzutów i uwag (...) do sporządzonych opinii - Sąd wskazuje, że nie zawierały one wniosku o dopuszczenie dowodu z opinii uzupełniającej lub innego biegłego. Stanowiły one wyłącznie polemikę z ustaleniami biegłego, nie było kwestionowane w jaki sposób biegła przeprowadziła badanie, czy sposób sporządzenia opinii. (...) w swoich zarzutach przestawił jedynie analizę przepisów aktów prawnych ze względu na dokonane przez biegłą ustalenia. Dokonanie subsumpcji przepisów należy jednak do Sądu, także brak było podstaw do dopuszczania dowodu z opinii kolejnego biegłego lub opinii uzupełniającej. (...) w swoich zastrzeżeniach nie wskazał na niewłaściwą metodykę wydawania opinii przez biegłych, czy też dokonanie nieprawidłowych opisów stanu zdrowia małoletniego. Nie zachodziła konieczność uzupełniania żadnej z opinii z urzędu. Mając w całości ustalony stan faktyczny na podstawie zbieżnych opinii biegłych, które były wiarygodne w całości, Sąd przeszedł do oceny zasadności odwołania.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie podlegało uwzględnieniu w całości.

Zgodnie z art. 6b ust. 3 pkt 7 i 8 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnieniu osób niepełnosprawnych, Dz. U. Nr 123, poz. 776 z późn. zm. (zwanej dalej "ustawą") w orzeczeniu powiatowego zespołu, poza ustaleniem niepełnosprawności lub stopnia niepełnosprawności, powinny być zawarte wskazania dotyczące w szczególności:

1) konieczności stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji,

2) konieczności stałego współudziału na co dzień opiekuna dziecka w procesie jego leczenia, rehabilitacji i edukacji czy też

3) wymogu korzystania z systemu środowiskowego wsparcia w samodzielnej egzystencji, przez co rozumie się korzystanie z usług socjalnych, opiekuńczych, terapeutycznych i rehabilitacyjnych świadczonych przez sieć instytucji pomocy społecznej, organizację pozarządowe oraz inne placówki.

Przedstawicielka ustawowa małoletniego domagała się uznania, że u J. S. (1) zachodzi konieczność zapewnienia mu stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji ze względu na całokształt stanu zdrowia dziecka.

Współudział w procesie leczenia lub edukacji dziecka nie implikuje w sposób automatyczny tego, że dana osoba ma zniesioną (lub znacznie ograniczoną) możliwość samodzielnej egzystencji. Przesłanki te odnoszą się do osobnych sfer życia i aktywności dziecka. Jedna z nich dotyczy procesu jego leczenia, rehabilitacji oraz edukacji (art. 6b ust. 3 pkt 8 ustawy), gdy następna z nich odnosi się do podstawowych czynności ze sfery jego egzystencji (art. 6b ust. 3 pkt 7 ustawy).

Przepis ustawy nie wyjaśniają na czym polegać ma znaczne ograniczenie możliwości samodzielnej egzystencji w stopniu wymagającym zapewnienia stałej lub długotrwałej pomocy lub opieki, czyli to o co wnosi przedstawicielka ustawowa małoletniego.

W wyjaśnieniu znaczenia tego pojęcia konieczne jest odwołanie się do definicji pojęć zbliżonych, zawartych w przepisach ustawy lub przepisach rozporządzenia Ministra Gospodarki, Pracy i Polityki Społecznej z dnia 15 lipca 2003 r. w sprawie orzekania o niepełnosprawności i stopniu niepełnosprawności (Dz. U. Nr 139, poz. 1328 - powoływanego dalej jako "rozporządzenie"). Zgodnie z art. 4 ust. 4 ustawy niezdolność do samodzielnej egzystencji oznacza naruszenie sprawności organizmu w stopniu uniemożliwiającym zaspokajanie bez pomocy innych osób podstawowych potrzeb życiowych, za które uważa się przede wszystkim samoobsługę, poruszanie się i komunikację. Pojęcie samodzielnej egzystencji łączy się zatem z podstawowymi potrzebami życiowymi, które ustawodawca przede wszystkim identyfikuje z czynnościami samoobsługowymi (przez które rozumieć trzeba ubieranie się, dbanie o higienę osobistą, samodzielne spożywanie posiłków), z poruszaniem się (tj. z samodzielnym przemieszczaniem się w przestrzeni) oraz komunikacją (tzn. porozumiewaniem się z otoczeniem, innymi osobami, opiekunami). Czynności te przekładają się przy tym w sposób kumulatywny na sferę samodzielnej egzystencji co oznacza, że wszystkie okoliczności objęte tym spójnikiem muszą wystąpić łącznie. Znaczne ograniczenie możliwości samodzielnej egzystencji tłumaczyć zatem trzeba jako stan, w którym dana osoba nie ma w pełni zniesionej możliwości samodzielnego zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, jednak jej schorzenia wywołują określone dysfunkcje zakłócające w stopniu poważnym, istotnym samodzielną obsługę, poruszanie i komunikację.

Należy także odwołać się do standardów w zakresie kwalifikowania osób do znacznego stopnia niepełnosprawności, które wskazują kiedy zachodzi potrzeba sprawowania opieki nad daną osobą lub udzielania jej pomocy. Zgodnie z przepisem § 29 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia konieczność sprawowania opieki oznacza całkowitą zależność osoby od otoczenia, polegająca na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub w wykonywaniu czynności samoobsługowych, prowadzeniu gospodarstwa domowego oraz ułatwianiu kontaktów ze środowiskiem. Konieczność udzielenia pomocy, w tym również w pełnieniu ról społecznych występuje natomiast wówczas, gdy zachodzi zależność osoby od otoczenia, polegającą na udzieleniu wsparcia w czynnościach samoobsługowych, w prowadzeniu gospodarstwa domowego, współdziałania w procesie leczenia, rehabilitacji, edukacji oraz w pełnieniu ról społecznych właściwych dla każdego człowieka, zależnych od wieku, płci, czynników społecznych i kulturowych. Potrzeba zapewnienia danej osobie opieki lub pomocy pojawia się zatem wówczas, gdy osoba ta bez wsparcia innej osoby nie jest w stanie samodzielnie dbać m.in. o higienę osobistą, własną samoobsługę, spożywanie posiłków, czynności w obrębie gospodarstwa domowego (np. przygotowanie posiłku, sprzątanie), komunikowanie się z otoczeniem. Pojęcie opieki i pomocy wiąże się ściśle z potrzebą umożliwienia danej osobie zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych. Określenie "stała" lub "długotrwała" pomoc lub opieka odnosi się przy tym do pomocy (opieki), której dana osoba wymaga ciągle lub przez dłuższy okres czasu, a nie tylko sporadycznie, okazjonalnie. Długotrwałość w sprawowaniu opieki/pomocy ujmuje się jako potrzebę zapewnienia takiej opieki (pomocy) przez okres trwający przynajmniej 12 miesięcy (§ 29 ust. 2 rozporządzenia).

Należy również wskazać, że małoletni jest osobą poniżej 16 roku życia, tj. osobą co do zasady niesamodzielną, która - jeśli nie miałaby nawet jakichkolwiek schorzeń - wymaga wsparcia właściwego ze względu na stopień samodzielności, możliwość pojmowania pewnych zjawisk lub reagowania na określone sytuacje. W przypadku osób małoletnich konieczność zapewnienia opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji trzeba ograniczać jedynie do przypadków, w których ta niesamodzielność dotyczy w sposób oczywisty podstawowej sfery egzystencji tych osób, a więc czynności samoobsługowych, przemieszczania się lub komunikowania się z otoczeniem, tj. tych czynności, które dla osób zdrowych w tym wieku nie powinny nastręczać trudności, wymagających udzielenia im wsparcia ze strony innej osoby.

Kryteria oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia określone zostały rozporządzeniem Ministra Pracy i Polityki Społecznej z dnia 1 lutego 2002 r. w sprawie kryteriów oceny niepełnosprawności u osób w wieku do 16 roku życia (Dz. U. 02.17.162 z późn. zm.) wydanym na podstawie delegacji ustawowej zawartej w art. 4a ust. 2 ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz zatrudnianiu osób niepełnosprawnych. Zgodnie z § 1 rozporządzenia oceny niepełnosprawności u osoby w wieku do 16 roku życia dokonuje się na podstawie następujących kryteriów:

1) przewidywanego okresu trwania upośledzenia stanu zdrowia z powodu stanów chorobowych, o których mowa w § 2 rozporządzenia, przekraczającego 12 miesięcy,

2) niezdolności do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych, takich jak: samoobsługa, samodzielne poruszanie się, komunikowanie z otoczeniem, powodującej konieczność zapewnienia stałej opieki lub pomocy, w sposób przewyższający zakres opieki nad zdrowym dzieckiem w danym wieku, albo

3) znacznego zaburzenia funkcjonowania organizmu, wymagającego systematycznych i częstych zabiegów leczniczych i rehabilitacyjnych w domu i poza domem.

Przy ocenie niepełnosprawności dziecka bierze się pod uwagę rodzaj i przebieg procesu chorobowego oraz jego wpływ na stan czynnościowy organizmu, sprawność fizyczną i psychiczną dziecka, stopień jego przystosowania do skutków choroby lub naruszenia sprawności organizmu oraz możliwość poprawy stanu funkcjonowania pod wpływem leczenia i rehabilitacji (§ 2 ust. 2 rozporządzenia). W § 2 ust. 1 rozporządzenia wymienione zostały schorzenia uzasadniające konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku. I tak do stanów chorobowych, które uzasadniają konieczność stałej opieki lub pomocy dziecku, należą m.in. wrodzone lub nabyte ciężkie choroby metaboliczne, układu krążenia, oddechowego, moczowego, pokarmowego, układu krzepnięcia i inne znacznie upośledzające sprawność organizmu, wymagające systematycznego leczenia w domu i okresowo leczenia szpitalnego (§ 2 ust. 1 pkt 2 rozporządzenia).

Zaliczenie do osób niepełnosprawnych w przypadku dziecka do 16 roku życia może mieć zatem miejsce w dwóch sytuacjach: gdy dziecko jest niezdolne do zaspokajania podstawowych potrzeb życiowych w postaci samoobsługi, poruszania się, komunikacji z otoczeniem, co rodzi konieczność zapewnienia mu stałej (długotrwałej) opieki lub pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji, albo też gdy dziecko zachowuje zbliżoną do rówieśników zdolność do zaspokajania wskazanych potrzeb życiowych, w związku jednak ze znacznym zaburzeniem funkcjonowania organizmu wymaga stałego leczenia i rehabilitacji w domu i poza domem i w tym zakresie zwiększonej pomocy rodziców.

Niewątpliwie małoletni J. S. (1) jest osobą niepełnosprawną. W orzeczeniu o niepełnosprawności małoletni został zaliczony do osób niepełnosprawnych na podstawie stanu chorobowego o 12-C, cierpi na autyzm i całościowe zaburzenia obsesyjno-kompulsywne.

Zgodnie z definicją ustawodawcy konieczność sprawowania opieki i pomocy w związku ze znacznie ograniczoną możliwością samodzielnej egzystencji rozumiana jest jako całkowita zależność osoby od otoczenia, polegająca na pielęgnacji w zakresie higieny osobistej i karmienia lub wykonywania czynności samoobsługowych, niezdolności do samodzielnego poruszania się i przemieszczania oraz werbalizowania potrzeb. Jednakże zdolność do samodzielnej egzystencji oceniana musi być w porównaniu do rówieśników chorego dziecka. Oczywistym jest, że w różnym okresie życia dzieci wymagają w różnym stopniu wsparcia rodzica w zwykłych codziennych czynnościach - w przypadku niemowląt zachodzi całkowita niezdolność do wykonywania czynności samoobsługowych, potem wraz z wiekiem w przypadku dzieci zdrowych udział rodzica w takich czynnościach stopniowo ulega zmniejszeniu, zmienia się w nadzór, a z czasem całkowicie ustaje. Przykładowo już dzieci sześcio-siedmioletnie z powodzeniem mogą same spożywać posiłki, ubierać się, samodzielnie przemieszczać się, myć się (choć zazwyczaj pod kontrolą opiekunów), niewątpliwie natomiast rodzice muszą chociażby przygotowywać im posiłki, czy towarzyszyć przy udawaniu się do miejsc oddalonych od miejsca zamieszkania w związku z koniecznością zapewnienia bezpieczeństwa z uwagi na niedostateczną jeszcze orientacją dziecka w terenie.

W przypadku dzieci chorych na przewlekłe choroby, niezależnie od ich wieku, opieka rodzica musi być szersza niż u dzieci zdrowych, bo obejmuje przynajmniej podawanie leków czy dbanie o odpowiednią dietę, dokładniejsze monitorowanie stanu zdrowia - przykładowo regularne mierzenie ciśnienia krwi, itp., towarzyszenie dziecku w drodze do, z i podczas wizyt u lekarzy, rehabilitantów. Konieczność takiej zwiększonej opieki nie zawsze jednak skutkuje zaliczeniem dziecka do grona osób niepełnosprawnych, a tym bardziej uznaniem, że jest ono niezdolne do samodzielnej egzystencji. Decydujące znaczenie ma tu bowiem występowanie danego schorzenia, jego wpływ na funkcjonowanie małoletniego, stopień zaburzenia tego funkcjonowania.

Z ustaleń Sądu wynika, że w przypadku małoletniego J. S. (1) istnieje konieczność stałej lub długotrwałej opieki lub pomocy innej osoby w związku ze znacznie ograniczoną możliwością egzystencji do 28 stycznia 2025 roku (ukończenia 16 lat przed małoletniego).

Z jednoznacznych opinii biegłego psychiatry i psychologa wynika, że małoletni jest osobą cierpiącą na autyzm oraz całościowe zaburzenia obsesyjno-kompulsywne. Powoduje to, że funkcjonuje on w ściśle określonych schematach, a odstępstwo od nich powoduje u niego zaburzenia, rozdrażnienie. Bez wsparcia opiekuna np. rodzica na co dzień dochodzi do ujemnych następstw w zakresie jego rozwoju. Przede wszystkim należy wskazać, że u odwołującego samodzielna egzystencja nie jest związana z tym, że nie potrafi zadbać o siebie, o własną higienę, czy spożycie posiłku. W jego przypadku stała opieka matki jest konieczna ze względu na konieczność codziennego oddziaływania na małoletniego poprzez udział matki w procesie rehabilitacji, terapii. Matka małoletniego nie może z tego powodu podjąć pracy zarobkowej, albowiem cały swój dzień musi podporządkowywać dla dziecka aby była ciągłość terapii, rehabilitacji oraz stałości środowiska w którym wzrasta i rozwija się. Mając na względzie funkcjonowanie w schematach, małoletni nie może być pozostawiany w opiece naprzemiennie u matki i innej osoby, ponieważ zaburzy to wypracowany u niego schemat. Zaburzenie schematów powoduje, że nie będzie maksymalnie wspierane jego oddziaływanie terapeutyczne, z powodu negatywnych emocji które będzie odczuwał oraz powstania poczucia braku bezpieczeństwa. Należy zaakcentować, że w przypadku dzieci samodzielna egzystencja jest związana nie tylko z umiejętnościami zrobienia sobie jedzenia, spożycia go, higieny, poruszania się ale także egzystencję należy rozumieć jako proces rozwoju dziecka. W przypadku odwołującego wymaga on konieczności stałej opieki ze strony np. matki w procesie jego rozwoju, z czym nierozerwalnie związany jest codzienny proces terapeutycznym i rehabilitacyjny.

Mając na względzie powyższe Sąd orzekł jak w sentencji wyroku.