Portal Orzeczeń Sądu Rejonowego dla Warszawy-Pragi Południe w Warszawie

WYROK

W IMIENIU RZECZYPOSPOLITEJ POLSKIEJ

Dnia 9 kwietnia 2025 roku

Sąd Rejonowy dla Warszawy Pragi-Południe w Warszawie
VI Wydział Pracy i Ubezpieczeń Społecznych

w składzie:

Przewodnicząca: sędzia Iwona Krawczyk

Protokolantka sądowa Angelika Lalik

po rozpoznaniu w dniu 9 kwietnia 2025 r. w Warszawie na rozprawie

sprawy A. M.

przeciwko Zakładowi Ubezpieczeń Społecznych Oddziałowi w J.

o zasiłek chorobowy

na skutek odwołania A. M.

od decyzji Zakładu Ubezpieczeń Społecznych Oddziału w J.

z dnia 15 lipca 2024 r. znak (...).604.2024. (...)

przy udziale zainteresowanego Instytutu Studiów (...) Polskiej Akademii Nauk

zmienia zaskarżoną decyzję organu rentowego i przyznaje A. M. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 12 września 2020 roku do dnia 31 października 2020 roku
i stwierdza, że nie ma ona obowiązku zwrotu nienależnie pobranego zasiłku z odsetkami
w łącznej kwocie 7.297,83zł.

Sygn. akt VI U 366/24

UZASADNIENIE

Decyzją z dnia 15 lipca 2024 r. Zakład Ubezpieczeń Społecznych Oddział w J. odmówił A. M. prawa do zasiłku chorobowego od 12 września 2020 r. do 31 października 2020 r. oraz zobowiązał ją do zwrotu nienależnie pobranego zasiłku chorobowego wraz z odsetkami w łącznej kwocie 7.297,83 zł. W uzasadnieniu decyzji organ stwierdził, iż w okresie niezdolności do pracy ubezpieczona zawarła umowę zlecenia z Domem (...) i w dniu 7 października wykonywała wynikające z niej obowiązki poprzez udział w dyskusji panelowej w formie zdalnej. ZUS wskazał, iż powyższa aktywność nie była zwykłą czynnością życia codziennego lub związaną ze stanem zdrowia, zatem stanowiła wykorzystanie zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem.

(decyzja z 15 lipca 2024 r.: a.r.)

Od powyższej decyzji ubezpieczona wniosła odwołanie, wnosząc o jej uchylenie. Odwołująca wskazała, iż na zwolnieniu lekarskim przebywała z uwagi na złamanie nogi, w związku z czym fakt, iż wzięła udział w dyskusji panelowej w formie zdalnej, przebywając w swoim domu w pozycji leżącej, nie był czynnością nieodpowiednią dla osoby z jej dolegliwością i nie stał w sprzeczności z celem zwolnienia lekarskiego. Odwołująca zwróciła także uwagę, iż nie uzależniała swojego udziału w wydarzeniu od otrzymania wynagrodzenia ani nie ustalała z Domem (...) jakichkolwiek warunków, umowa oraz honorarium zostały jej zaś przesłane po pewnym czasie od dyskusji.

(odwołanie: k. 1)

W odpowiedzi na odwołanie ZUS wniósł o oddalenie odwołania oraz o zasądzenie od odwołującej na rzecz organu kosztów zastępstwa procesowego, ponownie wskazując, iż postępowanie odwołującej stanowiło formę wykorzystania zwolnienia lekarskiego niezgodnie z jego celem oraz wykonywania pracy zarobkowej, co uzasadniało utratę przez ubezpieczoną prawa do zasiłku chorobowego oraz zobowiązanie jej do zwrotu zasiłku chorobowego jako nienależnie pobranego.

(odpowiedź na odwołanie: k. 3 – 4)

Pismem z dnia 23 grudnia Instytut Studiów (...) przystąpił do sprawy w charakterze zainteresowanego.

(pismo z dnia 23 grudnia 2024 r. – k. 43)

Sąd ustalił następujący stan faktyczny:

Odwołująca A. M. była niezdolna do pracy w okresie od 12 września 2020 r. do 31 października 2020 r. z uwagi na złamanie nogi.

(bezsporne, nadto: karta informacyjna z leczenia szpitalnego: k. 19-20)

Dnia 7 października 2020 r. A. M. wzięła udział w organizowanej przez Dom (...) dyskusji panelowej, odbywającej się w formie on-line pod tytułem „ (...), niemieckie zjednoczenie, białoruskie ruchy wolnościowe”. Otrzymała za to wynagrodzenie w wysokości 500 zł brutto.

(bezsporne, nadto: program debaty online: k. 21, umowa zlecenie: k. 52)

Odwołująca A. M. jest historykiem oraz pracownikiem Polskiej Akademii Nauk. W związku ze swoją działalnością regularnie zgłaszają się do niej instytucje oraz media z prośbą o wypowiedź, wywiad, bądź z propozycją uczestnictwa w określonym wydarzeniu bądź debacie. Aktywności tego typu, podejmowane przez odwołującą i mające na celu popularyzowanie historii, są często nieodpłatne. Udział odwołującej w dyskusji organizowanej przez Dom (...) nie był motywowany otrzymaniem za to wynagrodzenia.

(zeznania odwołującej A. M.: k. 36 – 37)

Powyższy stan faktyczny został ustalony na podstawie dokumentacji zgromadzonej w aktach sprawy, aktach organu rentowego oraz w oparciu o zeznania odwołującej A. M., które Sąd uznał za spójne i wiarygodne.

Sąd zważył, co następuje:

Odwołanie zasługiwało na uwzględnienie w całości.

Zgodnie z art. 17 ustawy z dnia 25 czerwca 1999 r. o świadczeniach pieniężnych z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa (Dz. U. 2023.2780 t.j.) ubezpieczony wykonujący w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystujący zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres tego zwolnienia.

Art. 84 ust. 1 i 2 ustawy z dnia 13 października 1998 r. o systemie ubezpieczeń społecznych stanowi zaś, osoba, która pobrała nienależne świadczenie z ubezpieczeń społecznych, jest obowiązana do jego zwrotu wraz z odsetkami ustawowymi za opóźnienie, w wysokości i na zasadach określonych przepisami prawa cywilnego, z uwzględnieniem ust. 11. Odsetki, z zastrzeżeniem ust. 1a, są naliczane od dnia następującego po dniu wypłaty świadczenia do dnia spłaty. Za kwoty nienależnie pobranych świadczeń uważa się:

1) świadczenia wypłacone mimo zaistnienia okoliczności powodujących ustanie prawa do świadczeń albo wstrzymanie ich wypłaty w całości lub w części, jeżeli osoba pobierająca świadczenie była pouczona o braku prawa do ich pobierania;

2) świadczenia przyznane lub wypłacone na podstawie nieprawdziwych zeznań lub fałszywych dokumentów albo w innych przypadkach świadomego wprowadzania w błąd organu wypłacającego świadczenia przez osobę pobierającą świadczenia;

3) świadczenia z tytułu niezdolności do pracy spowodowanej chorobą z ubezpieczenia chorobowego lub wypadkowego, co, do których stwierdzono, że w okresie ich pobierania świadczeniobiorca wykonywał w okresie orzeczonej niezdolności do pracy pracę zarobkową lub wykorzystywał zwolnienie od pracy w sposób niezgodny z celem tego zwolnienia.

Wykorzystywaniem zwolnienia lekarskiego w sposób naruszający jego cel w postaci odzyskania przez osobę ubezpieczoną zdolności do pracy jest podejmowanie aktywności życiowych, które mogą skutkować przedłużeniem okresu niezdolności do pracy oraz czynności, które nie powinny być wykonywane przez osobę chorą, gdyż może rodzić to wątpliwości w zakresie rzeczywistej kondycji zdrowotnej osoby ubezpieczonej. Czynności mogące utrudnić leczenie i rekonwalescencję należy uznać za niezgodne z celem zwolnienia ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 14 grudnia 2005 r., III UK 120/05). Przeszkodą w osiągnięciu celu zwolnienia lekarskiego może być zarówno wykonywanie pracy zarobkowej, jak i działalność ubezpieczonego w innych sferach funkcjonowania człowieka. Należy stwierdzić, że nie istnieje zamknięty katalog czynności niezarobkowych, których podjęcie może być przejawem wykorzystania zwolnienia lekarskiego w sposób niezgodny z jego celem. W doktrynie i orzecznictwie wskazuje się, iż „Za zachowania niezgodne z celem zwolnienia uznać należy nadużywanie alkoholu, podejmowanie działań, których chory powinien unikać, wzięcie udziału w wycieczce zagranicznej, wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej czy rozrywkowej, nieprzestrzeganie wskazań lekarskich, np. nakazu leżenia w łóżku, zakazu wykonywania różnych prac domowych, prac w ogrodzie lub gospodarstwie rolnym, jak się wydaje za wyjątkiem prac i czynności życiowo uzasadnionych” (K. S.; Świadczenia pieniężne z ubezpieczenia społecznego w razie choroby i macierzyństwa. Komentarz, nadto wyrok Sądu Apelacyjnego w Katowicach z dnia 30 lipca 1991 r., III AUr 144/91), za działanie niezgodne z celem zwolnienia uznać należy także wzięcie udziału w imprezie towarzyskiej i rozrywkowej, demontaż okien w budynku należącym do spółdzielni mieszkaniowej w celu wykorzystania ich dla potrzeb własnych ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 stycznia 1999 r., I PKN 553/98), udział w pielgrzymce zagranicznej ( wyrok Sądu Najwyższego z dnia 21 października 1999 r., I PKN 308/99).

W orzecznictwie silnie jest jednocześnie zakorzeniony pogląd, iż podejmowanie w trakcie zwolnienia lekarskiego czynności, które nie generują zagrożenia dla procesu leczenia i rekonwalescencji, nie stanowią podstawy do utraty prawa do zasiłku chorobowego. Każdorazowo uwzględnić należy specyfikę danego schorzenia i potencjalny wpływ danej czynności na proces rekonwalescencji. Przykładowo, nie każdy wyjazd za granicę w okresie niezdolności do pracy oraz nie każda podróż samolotem pozbawia ubezpieczonego prawa do zasiłku ( por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 17 stycznia 2024 r., I USKP 93/22), gdyż o tym, czy w danych okolicznościach ubezpieczony powinien utracić prawo do zasiłku chorobowego decyduje to, jak określona czynność wpłynie na odzyskanie zdolności do pracy i proces leczenia, a nie sam fakt jej podjęcia. Podobnie uczestnictwo pracownika w zajęciach edukacyjnych w czasie usprawiedliwionej nieobecności w pracy, niesprzeczne z zaleceniami lekarza, nie stanowi wykorzystania zwolnienia niezgodnie z jego celem (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 4 marca 1999 r., I PKN 613/98).

Odnosząc się zaś do uregulowania, w myśl którego ubezpieczony wykonujący podczas niezdolności do pracy jakąkolwiek pracę zarobkową traci prawo do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia, Sąd może uznać, iż przewidywana sankcja w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego za cały okres zwolnienia jest zbyt dolegliwa, zważywszy na okoliczności w postaci incydentalnego, sporadycznego i wymuszonego okolicznościami charakteru i rodzaju innego zajęcia zarobkowego (por. wyrok Sądu Najwyższego z dnia 9 marca 2022 r., sygn. III PUNPP 2/21). Ponadto, na powyższe może wpłynąć wysokość uzyskiwanego z tego tytułu dochodu w postaci niskich kwot, stanowiących minimalną część należnego zasiłku chorobowego i wynoszących od kilkudziesięciu do kilkuset złotych (por. wyrok Sądu Najwyższego z 19 lutego 2021 r., I USKP 12/21).

Przenosząc powyższe rozważania na grunt niniejszej sprawy rozpocząć należy od wskazania, że podjęta przez odwołującą aktywność, polegająca na udziale w dyskusji w formie online nie mogła w żaden sposób wpłynąć negatywnie na jej stan zdrowia oraz proces leczenia i odzyskania zdolności do pracy. Uwzględniając dolegliwość ubezpieczonej w postaci złamanej nogi stwierdzić należy, iż odwołująca wzięła udział w dyskusji pozostając we własnym domu w pozycji leżącej, zatem zastosowała się do zaleceń lekarskich dotyczących obowiązku pozostawania w domu w pozycji leżącej lub półleżącej, aby nie dopuścić do rozwoju choroby zagrażającej koniczynie. Zasadne jest zatem uznanie, że charakter aktywności podjętej przez odwołującą, która nie miała żadnego wpływu na stan jej zdrowia, nie mógł uzasadniać twierdzenia, że odwołująca wykorzystała zwolnienie niezgodnie z jego celem i skutkować rygorystyczną, całkowicie nieadekwatną do okoliczności sankcją w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego.

Odnosząc się zaś do stanowiska ZUS, w myśl którego aktywność odwołującej stanowiła wykonywanie pracy zarobkowej w trakcie orzeczonej niezdolności do pracy, wskazać należy, że była to czynność jednorazowa, incydentalna, krótkotrwała i wykonywana w formie zdalnej. Przyniosła jej dochód jedynie w wysokości 500 zł brutto, nie może być zatem traktowany jako gwarantująca źródło utrzymania i nie daje podstaw do stwierdzenia, iż odwołująca celowo i świadomie podejmowała działania mogące prowadzić do utraty prawa do zasiłku chorobowego i obowiązku jego zwrotu. Sąd uwzględnił zeznania odwołującej z których wynikało, iż nie uzależniała swojego udziału w dyskusji od otrzymania wynagrodzenia, wyrażając zgodę na swój udział nie ustaliła jakichkolwiek warunków zawartej umowy, która została jej przesłana wraz z honorarium po pewnym czasie od dyskusji panelowej. Odwołująca wskazała, iż niejednokrotnie udzielała wypowiedzi mediom bądź uczestniczyła w różnego rodzaju wydarzeniach nieodpłatnie. Zważywszy zatem na okoliczności udział odwołującej w panelu dyskusyjnym nie mógł skutkować rygorystyczną, całkowicie nieadekwatną sankcją w postaci utraty prawa do zasiłku chorobowego.

Organ rentowy jest uprawniony do oczekiwania zwrotu nienależnie pobranego świadczenia wyłącznie w sytuacji braku uprawnienia do świadczenia oraz gdy ubezpieczony niewątpliwie działał w złej wierze i przyjął świadczenie wiedząc, że mu się ono nie należy, przy czym dotyczy to zarówno osoby, która została pouczona na temat tego, kiedy nie powinna pobierać świadczeń, jak i też osoby, która uzyskała świadczenie na podstawie nieprawdziwych zeznań lub dokumentów lub świadomego i celowego wprowadzenia organu w błąd (por. wyrok Sądu Najwyższego z 2 grudnia 2009 r., I UK 174/09). W związku z tym, iż postępowanie dowodowe wykazało, iż odwołująca nie wykorzystała zwolnienia niezgodnie z jego celem, Sąd zmienił zaskarżoną decyzję w ten sposób, że przyznał A. M. prawo do zasiłku chorobowego za okres od 12 września 2020 r. do dnia 31 października 2020 r. i stwierdził, że nie ma obowiązku zwrotu nienależnie pobranego zasiłku z odsetkami w łącznej kwocie 7.297,83 zł.

Z tych względów sąd orzekł, jak w sentencji.

s

z/ (...)